इयत्ता पाचवी परिसर अभ्यास १: पृथ्वी आणि जीवसृष्टी स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे
इयत्ता पाचवीच्या परिसर अभ्यास भाग १ मधील "पृथ्वी आणि जीवसृष्टी" हा पाठ पृथ्वीचे शिलावरण, जलावरण, वातावरण, आणि जीवावरण यांचे शैक्षणिक वर्णन करतो. यामध्ये भूरूपे, जलरूपे, जलचक्र, आणि सजीवांचे वैविध्य यांचा समावेश आहे, जे विद्यार्थ्यांना पर्यावरण आणि विज्ञान समजण्यास मदत करते.
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - सांगा पाह!
सांगा पाह!
१) तुम्हांला पाणी कोठून मिळते?
पाणी नदी, सरोवर, विहीर, कूपनलिका, किंवा पालिकेच्या पाणीपुरवठा यंत्रणेतून मिळते.
२) तुमचे घर कोणत्या आधारावर बांधलेले आहे?
घर शिलावरणाचा भाग असलेल्या माती, खडक, किंवा सिमेंटच्या पायावर बांधलेले आहे.
३) श्वासोच्छ्वास करण्यासाठी तुम्हांला कशाची गरज असते? ही गरज तुम्ही कशी भागवता?
श्वासोच्छ्वासासाठी ऑक्सिजनची गरज असते, जी वातावरणातील हवेतून मिळते. आपण श्वास घेऊन ही गरज भागवतो.
४) पृथ्वीला प्रकाश आणि उष्णता कोणापासून मिळते?
पृथ्वीला प्रकाश आणि उष्णता सूर्यापासून मिळते.
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - प्रश्न १: काय करावे बरे?
प्रश्न १: काय करावे बरे?
उन्हात फिरले की त्वचेवर चट्टे पडतात.
उन्हात फिरताना त्वचेवर सनस्क्रीन लावावे, पूर्ण बाह्यांचे कपडे घालावेत, आणि टोपी किंवा छत्री वापरावी जेणेकरून सूर्याच्या अतिनील किरणांपासून त्वचेचे संरक्षण होईल.
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - प्रश्न २: जरा डोके चालवा
प्रश्न २: जरा डोके चालवा
अ) सूक्ष्मजीव महत्त्वाचे का आहेत?
सूक्ष्मजीव मातीतील सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन करतात, ज्यामुळे माती सुपीक होते. ते अन्नपदार्थांचे संरक्षण (उदा., दही बनवणे) आणि औषध निर्मिती (उदा., प्रतिजैविक) यातही महत्त्वाचे आहेत.
आ) समुद्रातून मिळणारे अन्न, यावर विचार करा, माहिती मिळवा आणि दहा ओळी लिहा.
समुद्रातून मिळणारे अन्न मानवी आहाराचा महत्त्वाचा भाग आहे. मासे (उदा., बांगडा, सुरमई) आणि खेकडे, झिंगे यांसारखे समुद्री प्राणी प्रथिनांचा समृद्ध स्रोत आहेत. समुद्रातील शैवाल (सीव्हीड) जीवनसत्त्वे आणि खनिजे पुरवतात, जे सलाड किंवा सूपमध्ये वापरले जातात. ऑयस्टर आणि क्लॅम्स यांसारखे शेलफिश झिंक आणि ओमेगा-३ फॅटी ॲसिड्स देतात. भारतात कोळी समाज मासेमारीवर अवलंबून आहे, जे स्थानिक अर्थव्यवस्थेला बळकटी देते. समुद्री अन्न निर्यातीतून देशाला परकीय चलन मिळते. तथापि, अतिमासेमारीमुळे समुद्री जैवविविधता धोक्यात आहे. शाश्वत मासेमारी पद्धती अवलंबणे गरजेचे आहे. समुद्रातून मिळणारे अन्न पौष्टिक आणि चवदार आहे, पण त्याचे संरक्षण करणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे.
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - प्रश्न ३: खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा
प्रश्न ३: खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा
अ) ढग कशाचे बनलेले असतात?
ढग पाण्याच्या सूक्ष्म कणांनी आणि बाष्पाने बनलेले असतात, जे बाष्पीभवन आणि संघनन प्रक्रियेद्वारे वातावरणात तयार होतात.
आ) जीवावरण कशाला म्हणतात?
शिलावरण, जलावरण, आणि वातावरण यांमध्ये आढळणारे सजीव (वनस्पती, प्राणी, सूक्ष्मजीव) आणि त्यांनी व्यापलेला भाग यांना एकत्रितपणे जीवावरण म्हणतात.
इ) तुमच्या परिसरात असणाऱ्या विविध भूरूपांची यादी करा. त्यांतील कोणत्याही दोन भूरूपांचे वर्णन करा.
**भूरूपांची यादी**: मैदान, टेकडी, डोंगर, पठार, नदीकाठ.
**वर्णन**:
१) **मैदान**: मैदाने ही सपाट जमिनीची भूरूपे आहेत, जी शेती आणि राहण्यासाठी योग्य असतात. उदाहरणार्थ, गंगा खोऱ्यातील मैदाने सुपीक मातीमुळे शेतीसाठी प्रसिद्ध आहेत.
२) **डोंगर**: डोंगर हे उंच आणि खडबडीत भूरूप आहे, ज्यावर दगड आणि झाडे आढळतात. उदाहरणार्थ, सह्याद्री डोंगररांगा जैवविविधतेने समृद्ध आहेत.
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - प्रश्न ४: भूरूपदर्शक शब्द अधोरेखित करा
प्रश्न ४: पुढील दोन वाक्यांतील भूरूपदर्शक शब्दांना अधोरेखित करा
अ) अमीनचे घर डोंगराच्या पायथ्याशी आहे.
डोंगर
आ) रिया पठारी भागात राहते.
पठार
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - प्रश्न ५: माहिती लिहा
प्रश्न ५: माहिती लिहा
अ) बाष्पीभवन
बाष्पीभवन ही प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये सूर्याच्या उष्णतेमुळे पृथ्वीवरील पाणी (उदा., नदी, सरोवर) बाष्पात रूपांतरित होऊन वातावरणात जाते. ही प्रक्रिया जलचक्राचा महत्त्वाचा भाग आहे.
आ) संघनन
संघनन ही प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये वातावरणातील बाष्प थंड होऊन पाण्याच्या सूक्ष्म कणांमध्ये रूपांतरित होते, जे ढग बनवतात आणि पावसाचे कारण ठरतात.
इ) जलचक्र
जलचक्र ही सतत चालणारी प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये पाण्याचे बाष्पीभवन, संघनन, आणि पर्जन्य (पाऊस) यांद्वारे पाणी जमिनीवरून वातावरणात आणि पुन्हा जमिनीवर येते, शेवटी समुद्राला मिळते.
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - प्रश्न ६: कोणतीही दोन उदाहरणे लिहा
प्रश्न ६: कोणतीही दोन उदाहरणे लिहा
अ) हवामानाशी संबंध असलेल्या घडामोडी.
१) पाऊस
२) वादळ
आ) पाणी उपलब्ध असणारी ठिकाणे.
१) नदी
२) सरोवर
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - प्रश्न ७: जलचक्राची आकृती
प्रश्न ७: जलचक्राची नामनिर्देशित आकृती काढा
[विद्यार्थ्यांनी स्वतः आकृती काढावी.]
**वर्णन**: जलचक्राची आकृतीत समुद्र, नदी, आणि जमिनीवरून बाष्पीभवनाने बाष्प वर जाते, ढग बनतात, पाऊस पडतो, आणि पाणी पुन्हा नदी-समुद्रात जाते. मुख्य टप्पे: बाष्पीभवन, संघनन, पर्जन्य, प्रवाह.
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - जरा डोके चालवा
जरा डोके चालवा
१) सप्तरंगी इंद्रधनुष्य वातावरणाच्या कोणत्या आवरणात दिसत असेल?
सप्तरंगी इंद्रधनुष्य तपांबरात दिसते, कारण पावसाचे थेंब आणि सूर्यप्रकाश यांचा परस्परसंनाद तपांबरात घडतो.
२) गिर्यारोहक उंच पर्वतांवर चढून जातात. ज्या पर्वतांची उंची ५,००० मीटरपेक्षा जास्त असते, असे पर्वत चढताना बहुतांश गिर्यारोहक ऑक्सिजनचे सिलिंडर घेऊन जातात. त्याचे कारण काय असेल?
उंच पर्वतांवर (५,००० मीटरपेक्षा जास्त) तपांबरातील हवा विरळ होते, ज्यामुळे ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी असते. श्वासोच्छ्वासासाठी पुरेसा ऑक्सिजन मिळावा म्हणून गिर्यारोहक ऑक्सिजन सिलिंडर घेतात.
पृथ्वी आणि जीवसृष्टी - FAQ आणि शेअरिंग
FAQ आणि शेअरिंग
मुलांनो, हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करा. त्यांनाही अभ्यास करताना मदत होईल.
हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत WhatsApp, Facebook, किंवा ईमेलद्वारे शेअर करा. स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास खाली कमेंट करून सांगा!
स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास आम्हाला कमेंट करून सांगा.
आपल्या अभिप्रायाने आम्हाला प्रोत्साहन मिळेल. खालील कमेंट विभागात आपले विचार लिहा!
इयत्ता पाचवी परिसर अभ्यास १: पृथ्वी आणि जीवसृष्टी स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे
इयत्ता पाचवी परिसर अभ्यास भाग १ चा पाठ: पृथ्वी आणि जीवसृष्टी यामध्ये शिलावरण, जलावरण, वातावरण, जीवावरण, आणि जलचक्र यांचे शैक्षणिक वर्णन आहे. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, भूरूपे, जलरूपे, आणि सजीवांचे वैविध्य यांचा समावेश आहे. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त मराठी अभ्यास साहित्य आणि पर्यावरण जागरूकता वाढवण्याची संधी येथे उपलब्ध आहे. हा पाठ पृथ्वीच्या आवरणांचा परिचय करून देतो.
कीवर्ड्स: इयत्ता पाचवी परिसर अभ्यास, पृथ्वी आणि जीवसृष्टी, स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे, 5वी स्वाध्याय, मराठी अभ्यास, पृथ्वी आणि जीवसृष्टी प्रश्न आणि उत्तरे, शिलावरण, जलावरण, वातावरण, जीवावरण, जलचक्र
संबंधित स्वाध्याय: इयत्ता पाचवीच्या इतर परिसर अभ्यास पाठांचे स्वाध्याय शोधण्यासाठी: आपली पृथ्वी – आपली सूर्यमाला, पृथ्वीचे फिरणे.
FAQ: पृथ्वी आणि जीवसृष्टी स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे
१. पृथ्वी आणि जीवसृष्टी स्वाध्याय कोणत्या विषयाचा आहे?
हा स्वाध्याय इयत्ता पाचवीच्या परिसर अभ्यास भाग १ या विषयाचा आहे, ज्यामध्ये पृथ्वीचे आवरण आणि जीवसृष्टी यांचे वर्णन आहे.
२. पृथ्वीचे शिलावरण म्हणजे काय?
पृथ्वीचे बाहेरील कठीण कवच, जे माती आणि खडकांचे बनलेले आहे, आणि त्याखालील थराचा काही भाग यांना शिलावरण म्हणतात.
३. जलचक्र म्हणजे काय?
पाण्याचे बाष्पीभवन, संघनन, आणि पर्जन्य या क्रिया सतत चक्राप्रमाणे घडत राहतात, याला जलचक्र म्हणतात.
४. जीवावरणात कोणत्या आवरणांचा समावेश होतो?
जीवावरणात शिलावरण, जलावरण, आणि वातावरण यांचा समावेश होतो, जिथे सजीवांचे अस्तित्व आहे.
