इयत्ता सहावी सामान्य विज्ञान चा साधी यंत्रे स्वाध्याय कोणत्या विषयाचा आहे?

हा स्वाध्याय इयत्ता सहावीच्या सामान्य विज्ञान विषयाचा आहे, ज्यामध्ये साधी आणि गुंतागुंतीची यंत्रे आणि त्यांचे उपयोग यांचा समावेश आहे.

तरफेचे प्रकार कसे ओळखावे?

तरफेचे प्रकार टेकू, बल आणि भार यांच्या स्थानांवर आधारित असतात, उदा., सी-सॉ (पहिला प्रकार), कचरा गाडी (दुसरा प्रकार).

इयत्ता सहावी सामान्य विज्ञान १२: साधी यंत्रे स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

इयत्ता सहावीच्या सामान्य विज्ञान विषयातील "साधी यंत्रे" हा पाठ साध्या आणि गुंतागुंतीच्या यंत्रांचे प्रकार, त्यांची रचना, आणि दैनंदिन जीवनातील उपयोग यांचे शैक्षणिक वर्णन करतो. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, यंत्रांचे वर्गीकरण, आणि त्यांचे फायदे यांचा समावेश आहे, जे विद्यार्थ्यांना यंत्रांचे महत्त्व समजण्यास मदत करते.

साधी यंत्रे - प्रश्न १: यंत्रांचे वर्गीकरण

प्रश्न १: खालील यंत्रांचे साधी यंत्रे आणि गुंतागुंतीचे यंत्र असे वर्गीकरण करा

तरफ, कप्पी, उतरण, पाचर, सुई, जिना, घसरगुंडी, ध्वजस्तंभाची वरची चक्री, अडकित्ता, कात्री, ओपनर, कुऱ्हाड, क्रेन, सुरी.

पाचर: कुऱ्हाड, सुई, सुरी
गुंतागुंतीचे यंत्र: क्रेन
तरफ: अडकित्ता, कात्री, ओपनर, चिमटा
उतरण: घसरगुंडी, जिना
चाक व आस: ध्वजस्तंभाची वरची चक्री
कप्पी: रहाट दोरखंड

साधी यंत्रे - प्रश्न २: रिकाम्या जागा भरा

प्रश्न २: रिकाम्या जागी योग्य शब्द भरा

अ) तरफेचा पहिला प्रकार: मध्यभागी टेकू असून एका बाजूला बल आणि दुसऱ्या बाजूला ................. असतो.

भार.

आ) तरफेचा दुसरा प्रकार: मध्यभागी भार असून एका बाजूला टेकू आणि दुसऱ्या बाजूला ................. असतो.

बल.

इ) तरफेचा तिसरा प्रकार: मध्यभागी बल असून एका बाजूला भार आणि दुसऱ्या बाजूला ................. असतो.

टेकू.

साधी यंत्रे - प्रश्न ३: यंत्रे आणि प्रकार

प्रश्न ३: खालील कामांसाठी वापरले जाणारे यंत्र आणि त्याचा प्रकार लिहा

अ) टिनच्या डब्याचे झाकण काढणे.

यंत्र: टीन ओपनर, प्रकार: तरफ.

आ) उंच इमारतीवर विटा पोहोचवणे.

यंत्र: चाक व दोरी, प्रकार: कप्पी.

इ) भाजी चिरणे.

यंत्र: सुरी, प्रकार: पाचर.

ई) विहिरीतून पाणी काढणे.

यंत्र: रहाट दोरखंड, प्रकार: कप्पी.

उ) पापड भाजणे.

यंत्र: चिमटा, प्रकार: तरफ.

साधी यंत्रे - प्रश्न ४: उत्तरे लिहा

प्रश्न ४: खालील प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे लिहा

अ) साधी यंत्रे म्हणजे काय? उदाहरणासह स्पष्ट करा.

साधी यंत्रे ही कमी भाग असलेली, सोपी रचना असलेली यंत्रे आहेत जी कमी श्रमाने आणि कमी वेळेत जास्त काम पूर्ण करतात. उदाहरणार्थ, कात्री (तरफ) कापड कापण्यासाठी, सुरी (पाचर) भाजी चिरण्यासाठी, आणि रहाट दोरखंड (कप्पी) पाणी काढण्यासाठी वापरली जाते. ही यंत्रे दैनंदिन कामे सुलभ आणि कार्यक्षम बनवतात.

आ) यंत्र वापरण्याचे फायदे काय? दैनंदिन जीवनातील दोन उदाहरणे द्या.

यंत्रांचा वापर केल्याने कमी श्रम आणि वेळेत जास्त काम पूर्ण होते, ज्यामुळे कार्यक्षमता वाढते. उदाहरणार्थ, टीन ओपनरने टिनचे झाकण सहज उघडता येते, तर चाक व दोरीच्या कप्पीने उंच इमारतीवर विटा पोहोचवणे सोपे होते. यामुळे शारीरिक श्रम कमी होतात आणि काम जलद पूर्ण होते.

इ) गुंतागुंतीची यंत्रे म्हणजे काय? साध्या यंत्रांपेक्षा ती कशी वेगळी असतात?

गुंतागुंतीची यंत्रे ही अनेक साधी यंत्रे एकत्र जोडून बनलेली असतात, ज्यामुळे त्यांची रचना क्लिष्ट असते आणि अनेक प्रक्रिया एकाच वेळी पूर्ण होतात. साधी यंत्रे कमी भाग आणि सोप्या रचनेची असतात, जसे की कात्री, तर गुंतागुंतीची यंत्रे, जसे की क्रेन, अनेक साध्या यंत्रांचे भाग एकत्र करून बनलेली असतात.

ई) तरफ म्हणजे काय? त्याचे प्रकार कशावर आधारित आहेत?

तरफ हे साधे यंत्र आहे ज्यामध्ये टेकूच्या आधारावर बल लावून भार उचलला जातो. तरफेचे तीन प्रकार टेकू, बल आणि भार यांच्या स्थानांवर आधारित आहेत: पहिल्या प्रकारात टेकू मध्यभागी (उदा., कात्री), दुसऱ्या प्रकारात भार मध्यभागी (उदा., कचरा गाडी), आणि तिसऱ्या प्रकारात बल मध्यभागी (उदा., चिमटा) असतो.

साधी यंत्रे - प्रश्न ५: असे का?

प्रश्न ५: खालील प्रश्नांची कारणे लिहा

अ) प्रवासी बॅगांना चाके का असतात?

प्रवासी बॅगांना चाके असतात कारण ती ढकलणे किंवा ओढणे सोपे होते, ज्यामुळे श्रम आणि वेळ वाचतो. चाके हे चाक व आस प्रकारचे साधे यंत्र आहे, जे वजन हलवण्यास मदत करते.

आ) यंत्राची निगा राखावी लागते का?

यंत्राची निगा राखावी लागते कारण भागांचे घर्षण, धूळ आणि गंज यामुळे झीज होते, ज्यामुळे यंत्र निकामी होऊ शकते. नियमित देखभाल केल्याने यंत्राची कार्यक्षमता टिकते आणि आयुष्य वाढते.

इ) सायकल हे गुंतागुंतीचे यंत्र का आहे?

सायकल हे गुंतागुंतीचे यंत्र आहे कारण त्यात चाके, स्टीअरिंग, पॅडल्स यांसारखे अनेक साधे यंत्रांचे भाग एकत्र जोडलेले असतात, ज्यामुळे रचना क्लिष्ट होते.

साधी यंत्रे - प्रश्न ६: टेकू, बल आणि भार

प्रश्न ६: खालील उदाहरणांमधील टेकू, बल आणि भार ओळखा

सी-सॉ, कात्री, कचरा गाडी, लिंबू पिळणी, चिमटा.

सी-सॉ: टेकू: मध्यभागी, बल: एका बाजूला, भार: दुसऱ्या बाजूला, प्रकार: तरफ (पहिला).
कात्री: टेकू: मध्यभागी, बल: एका बाजूला, भार: दुसऱ्या बाजूला, प्रकार: तरफ (पहिला).
कचरा गाडी: टेकू: एका बाजूला, बल: दुसऱ्या बाजूला, भार: मध्यभागी, प्रकार: तरफ (दुसरा).
लिंबू पिळणी: टेकू: एका बाजूला, बल: दुसऱ्या बाजूला, भार: मध्यभागी, प्रकार: तरफ (दुसरा).
चिमटा: टेकू: एका बाजूला, बल: मध्यभागी, भार: दुसऱ्या बाजूला, प्रकार: तरफ (तिसरा).

साधी यंत्रे - FAQ आणि शेअरिंग

FAQ आणि शेअरिंग

मुलांनो, हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करा. त्यांनाही अभ्यास करताना मदत होईल.

हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत WhatsApp, Facebook, किंवा ईमेलद्वारे शेअर करा. स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास खाली कमेंट करून सांगा!

स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास आम्हाला कमेंट करून सांगा.

आपल्या अभिप्रायाने आम्हाला प्रोत्साहन मिळेल. खालील कमेंट विभागात आपले विचार लिहा!