इयत्ता सहावी मराठी - पाठ: बाकी वीस रुपयांचं काय? स्वाध्याय | प्रश्नउत्तरे

इयत्ता सहावी मराठी - पाठ: बाकी वीस रुपयांचं काय? स्वाध्याय

प्रश्न १: तीन-चार वाक्यांत उत्तरे लिहा

१.१) साहेबांनी विकासकडे राजूबाबत कोणती तक्रार केली?

साहेबांनी विकासला सांगितले की, त्यांनी राजूकडे पाण्याची बाटली आणण्यासाठी शंभर रुपये दिले होते, पण राजू बाटली घेऊन परत आलाच नाही. त्यामुळे त्यांना वाटले की, राजूने त्यांना ऐंशी रुपयांची फसवणूक केली आणि बाटली शंभर रुपयांना पडली.

१.२) दवाखान्यात राजूला पाहून विकासची उत्सुकता का वाढली?

दवाखान्यात राजूच्या गळ्यात उरलेले अन्न देण्याचे आवाहन करणारी पाटी आणि हातात अन्नाने भरलेली पिशवी पाहून विकासला आश्चर्य वाटले. या असामान्य कृतीमुळे राजू नेमके काय करत आहे हे जाणून घेण्याची त्याची उत्सुकता वाढली.

१.३) दवाखान्यामध्ये फिरताना राजूच्या काय लक्षात आले?

दवाखान्यात फिरताना राजूने पाहिले की, रुग्णांसोबत आलेले अनेक गरीब लोक भुकेमुळे व्याकूळ होऊन अन्न किंवा पैशासाठी इतरांपुढे हात पसरतात. त्याचवेळी, काही लोक आपले शिल्लक अन्न कचराकुंडीत टाकतात, जे गरजूंना उपयोगी ठरू शकते.

१.४) भुकेलेल्यांसाठी राजूने कोणता उपक्रम सुरू केला?

राजूने एका पुठ्ठ्यावर “उरलेलं अन्न फेकू नका, मला द्या, मी ते गरजूंना देईन” असा संदेश लिहून ते गळ्यात अडकवले. लोकांनी हा संदेश वाचून आपले शिल्लक अन्न त्याला देण्यास सुरुवात केली, आणि राजू ते अन्न दवाखान्यातील भुकेल्या लोकांना वाटत असे. असा अनोखा उपक्रम त्याने सुरू केला.

१.५) साहेबांचा राजूबद्दलचा गैरसमज कसा दूर झाला?

साहेबांना वाटले की, राजूने त्यांचे शंभर रुपये घेऊन पाण्याची बाटली न आणता फसवणूक केली. परंतु, राजूच्या मित्राने साहेबांना बाटली आणि शंभर रुपयांची नोट परत दिली. राजूने आपली आई दवाखान्यातून बरी झाल्यावर प्रामाणिकपणे पैसे परत केल्याचे कळल्यावर साहेबांचा गैरसमज दूर झाला.

प्रश्न २: तुमच्या मनाने उत्तरे लिहा

२.१) ‘कोणाच्या वस्तूला हात लावू नको’, असे आईने राजूला का सांगितले असेल?

राजू दवाखान्यात सतत फिरत असे आणि लोकांना मदत करत असे, हे त्याच्या आईला माहीत होते. तिला वाटले की, नकळत त्याच्या हातून दुसऱ्याच्या वस्तूंना हात लागला तर त्याच्यावर संशय येऊ शकतो. म्हणून, चुकीच्या गैरसमजांपासून वाचण्यासाठी तिने त्याला कोणाच्या वस्तूला हात न लावण्याचा सल्ला दिला असावा.

२.२) ‘माणसं ओळखण्यातला तुमचा अधिकार मोठा आहे’, असे साहेब विकासला का म्हणाले असतील?

साहेबांनी एका छोट्या घटनेमुळे राजूला फसवे समजले आणि त्याला महाबिलंदर म्हटले. परंतु, विकासने राजूच्या प्रामाणिक आणि निस्वार्थी स्वभावाची खरी ओळख केली होती. जेव्हा राजूच्या सचोटीचा पुरावा साहेबांना मिळाला, तेव्हा त्यांना आपली चूक कळली आणि त्यांनी विकासच्या माणसे ओळखण्याच्या क्षमतेचे कौतुक केले.

२.३) भुकेलेल्या लोकांना अन्न मिळावे, म्हणून आणखी काय काय करता येईल?

भुकेलेल्या लोकांना अन्न मिळावे यासाठी अन्नाची नासाडी टाळण्याबाबत समाजात जागरूकता निर्माण करावी. ज्यांच्याकडे जास्त अन्न आहे, त्यांनी ते अन्नसंस्था किंवा गरजूंना दान करावे. स्थानिक पातळीवर अन्न संकलन केंद्रे स्थापन करून गरजूंना नियमित अन्नपुरवठा करता येईल. तसेच, शाळांमध्ये अन्न दानाच्या उपक्रमांना प्रोत्साहन द्यावे.

२.४) तुम्हांला राजूशी मैत्री करायला आवडेल का? का ते सांगा.

मला राजूशी मैत्री करायला खूप आवडेल, कारण तो प्रामाणिक आणि निस्वार्थी मुलगा आहे. तो गरजूंना मदत करण्यासाठी नेहमी तयार असतो आणि त्याच्या कृतीतून परोपकारी वृत्ती दिसते. राजूची बुद्धिमत्ता आणि सचोटी त्याला खास बनवते. असा मित्र असल्यास त्याच्याकडून खूप काही शिकता येईल.

२.५) राहिलेल्या वीस रुपयांचे विकासच्या साहेबांनी काय करावे असे तुम्हांला वाटते?

साहेबांनी त्या वीस रुपयांचा उपयोग स्वतःसाठी न करता गरजू व्यक्तींसाठी करावा. ते त्या पैशांनी अन्न किंवा छोट्या आवश्यक वस्तू घेऊन दवाखान्यातील गरीब रुग्णांना देऊ शकतात. किंवा, राजूसारख्या सामाजिक उपक्रमांना पाठबळ देण्यासाठी ती रक्कम दान करावी. असे केल्याने त्यांचे पैसे समाजाच्या कल्याणासाठी उपयोगी पडतील.

२.६) राजूचा प्रामाणिकपणा पाठातील कोणकोणत्या प्रसंगांतून दिसून येतो?

१) राजूने आपल्या आजारी आईची दवाखान्यात काळजी घेऊन तिची निष्ठेने सेवा केली.
२) तो विकासला नियमितपणे पाण्याची बाटली पुरवत असे, ज्यामुळे त्याची जबाबदारी दिसते.
३) त्याने दवाखान्यातील भुकेल्या लोकांसाठी उरलेले अन्न जमा करण्याचा उपक्रम सुरू केला.
४) साहेबांचे शंभर रुपये आणि पाण्याची बाटली त्याने मित्रामार्फत प्रामाणिकपणे परत केली.

प्रश्न ३: तुम्हांला राजूची आई भेटल्यास तुम्ही राजूबद्दल तिच्याजवळ काय बोलाल ते लिहा

१) तुमचा मुलगा राजू अत्यंत प्रामाणिक आणि गुणी आहे, ज्यामुळे त्याच्याबद्दल खूप आदर वाटतो.
२) त्याने साहेबांचे शंभर रुपये प्रामाणिकपणे परत केले, जे त्याच्या सचोटीचे उदाहरण आहे.
३) दवाखान्यातील गरजूंना अन्न मिळावे म्हणून त्याने सुरू केलेला उपक्रम खूप प्रेरणादायी आहे.
४) राजूसारख्या मुलाचा अभिमान वाटतो, आणि तुम्हाला असा मुलगा मिळाल्याने तुम्ही भाग्यवान आहात.

प्रश्न ४: एखाद्या गरजू विद्यार्थ्याला तुम्ही कशाप्रकारे मदत कराल?

मी माझ्या खाऊच्या पैशांपैकी थोडे पैसे साठवून गरजू विद्यार्थ्यासाठी वह्या, पेन किंवा पुस्तके यासारख्या शालेय वस्तू खरेदी करेन. तसेच, त्याच्या आर्थिक परिस्थितीबद्दल शिक्षकांना कळवून शाळेकडून शिष्यवृत्ती किंवा मदत मिळवण्याचा प्रयत्न करेन. माझ्या मित्रांना एकत्र करून आम्ही जुन्या पाठ्यपुस्तकांचे दान किंवा छोटी आर्थिक मदत करू शकतो. यामुळे त्याच्या शिक्षणाचा मार्ग सुलभ होईल.

प्रश्न ५: पाठात तुम्हांला राजूचे कोणते गुण दिसले ते खालील चौकटींत लिहा. त्या शब्दांचा वापर करून राजूविषयी आठ-दहा ओळींत माहिती लिहा

राजुमधील गुण: प्रामाणिक, मदतीला तत्पर, निस्वार्थी, परोपकारी, बुद्धिमान, सचोटीने वागणारा

राजू हा इयत्ता पाचवीत शिकणारा एक प्रामाणिक आणि बुद्धिमान मुलगा आहे. तो गरजूंना मदत करण्यासाठी नेहमी तत्पर असतो आणि त्याच्या कृतीतून निस्वार्थी स्वभाव दिसतो. दवाखान्यात भुकेल्या लोकांना अन्न मिळावे म्हणून त्याने आपल्या बुद्धिमत्तेचा वापर करून एक अनोखा उपक्रम सुरू केला, जो त्याच्या परोपकारी वृत्तीचे प्रतीक आहे. साहेबांचे शंभर रुपये परत करून त्याने आपली सचोटी दाखवली. राजूचा हा प्रामाणिकपणा आणि गरजूंप्रती संवेदनशीलता त्याला खास बनवते. त्याच्या या गुणांमुळे तो सर्वांसाठी प्रेरणादायी आहे.

खेळूया शब्दांशी

१) फसवाफसवी, कचराकुंडी, गोरगरीब यांसारखे तुम्हांला माहीत असलेले जोडशब्द लिहा

केरकचरा, कामधंदा, ताटवाटी, तांब्यापेला

२) खालील शब्दांसाठी मराठी शब्द लिहा

१. फाईल

नस्ती

२. सेंटर

केंद्र

३. पेशंट

रुग्ण

४. विंग

विभाग

५. हॉटेल

उपहारगृह

६. कॅन्सर

कर्करोग

३) पाठात आलेल्या पुढील शब्दांचा वाक्यांत उपयोग करा

अ) महाबिलंदर

लोकांना पैशाच्या बाबतीत फसवणारा रामलाल एक महाबिलंदर माणूस आहे.

आ) अनुभवशून्य

शेतीच्या बाबतीत आत्ताची पिढी अनुभवशून्य आहे.

इ) आवाहन

पुरामध्ये नुकसान झालेल्या लोकांना मदत करण्यासाठी सरकारने नागरिकांना आवाहन केले.

ई) निरुत्तर

राजूचा प्रामाणिकपणा पाहून साहेब निरुत्तर झाले.

४) ‘भारी कौतुक’ म्हणजे ‘खूप कौतुक.’ ‘भारी’ हा शब्द तुम्ही केव्हा केव्हा वापरता? हा शब्द वापरून तीन-चार वाक्ये लिहा

‘भारी’ हा शब्द एखाद्याने उत्तम किंवा कठीण काम केल्यावर त्याचे कौतुक करताना वापरतो.
१) आमच्या गावातील रामू खूप मस्ती करतो, पण तो एकदम भारी चित्र काढतो.
२) सुदूने पुरात अडकलेल्या मुलाला वाचवून एकदम भारी काम केले.
३) राणी एकदम भारी जेवण बनवते.
४) निखील व्यवसायातील निर्णय अगदी भारी घेतो.

५) ‘पैसा’ या शब्दाचे सामान्यरूप समजून घ्या. याप्रमाणे खालील शब्दांची सामान्यरूपे लिहा

१. मासा

माशाने, माशाला, माशाहून, माशांचा, माशांसाठी

२. ससा

सशाने, सशाला, सशाहून, सशांचा, सशांसाठी

३. ठसा

ठशाने, ठशाला, ठशाहून, ठशांचा, ठशांसाठी

६) खालील शब्दांना की, ई, ता, वा, पणा, आई हे प्रत्यय लावून भाववाचक नामे तयार करा

१. सुंदर

सुंदरता

२. नवल

नवलाई

३. दांडगा

दांडगाई

४. पाटील

पाटीलकी

५. प्रामाणिक

प्रामाणिकपणा

६. गोड

गोडवा

७. शांत

शांतपणा

८. चपळ

चपळाई

७) खालील भाववाचक नामांचे विरुद्धार्थी शब्द लिहा

१. मित्रत्व

शत्रुत्व

२. गरिबी

श्रीमंती

३. खरेपणा

खोटेपणा

४. महागाई

स्वस्ताई

८) खाली दिलेल्या शब्दांसारखे अन्य शब्द लिहा

१. मनुष्यत्व

मित्रत्व, शत्रुत्व

२. आपुलकी

माणुसकी

३. नम्रता

अक्षता

४. नवलाई

पावणाई

५. बालपण

मोठेपण, थोरपण

६. माधुर्य

चातुर्य

९) ओळखा पाहू!

१) मागे आणि पुढे दोन तोंडे असतात मला, जमीन भुसभुशीत करण्याची माझी कला, शेतकऱ्याचा मित्र म्हणून ओळखतात मला. ओळखा कोण?

गांडूळ

२) पहाट होताच तुम्हांला दिसतो, तेव्हा च दिवस सुरू होतो, लवकर उठून पाहायचा, तुम्ही निश्चय करा, आहे सर्वांत मी, तेजस्वी तारा. ओळखा कोण?

सूर्य

बाकी वीस रुपयांचं काय? स्वाध्याय सारांश

इयत्ता सहावी मराठी पाठ: बाकी वीस रुपयांचं काय? यामध्ये राजूच्या प्रामाणिकपणाची आणि दवाखान्यातील भुकेल्या लोकांना अन्न देण्याच्या उपक्रमाची कहाणी आहे. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, राजूचे गुण, आणि मराठी वाक्प्रचार, जोडशब्द यांचा अभ्यास आहे. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त मराठी अभ्यास साहित्य आणि प्रेरणादायी माहिती येथे उपलब्ध आहे.

कीवर्ड्स: बाकी वीस रुपयांचं काय, इयत्ता सहावी मराठी, स्वाध्याय, राजू, प्रामाणिकपणा, गरजू, मराठी अभ्यास