इयत्ता सहावी मराठी - पाठ: रोजनिशी स्वाध्याय
प्रश्न १: तीन-चार वाक्यांत उत्तरे लिहा
अ) वैभवच्या रोजनिशीतील कोणते पान तुम्हाला सर्वांत जास्त आवडले ते लिहा.
वैभवच्या रोजनिशीतील १५ नोव्हेंबरचे पान मला सर्वांत जास्त आवडले. त्या दिवशी शाळेतून बसने घरी येताना वैभवला आजोबा आणि त्यांच्या नातीच्या जवळ जागा मिळाली होती. कंडक्टरने तिकीटाचे पैसे मागितले तेव्हा आजोबांचे पाकीट चोरीला गेले असल्याचे समजले, आणि वैभवने स्वतःच्या खाऊच्या पैशांतून त्यांचे तिकीट काढले. वैभवची ही दयाळूपणाची कृती मला खूप भावली.
आ) रोजनिशी का लिहावी? तुमच्या शब्दांत लिहा.
रोजनिशी लिहिणे म्हणजे आपल्या दैनंदिन अनुभवांचा आणि विचारांचा मागोवा ठेवणे. यामुळे आपले विचार स्पष्ट होतात आणि भावना व्यक्त करण्याची संधी मिळते. रोजनिशी आपल्याला जीवनातील चांगल्या-वाईट गोष्टींकडे नव्या दृष्टिकोनातून पाहायला शिकवते. तसेच, महत्त्वाच्या घटनांची नोंद ठेवून ती आपल्याला स्वतःमध्ये सकारात्मक बदल घडवण्यास मदत करते.
प्रश्न २: का ते लिहा
१) आजोबांची नात जोराने रडू लागली.
आजोबा आणि कंडक्टर यांच्यात चिडलेल्या स्वरात झालेला संवाद ऐकून आजोबांची नात घाबरली आणि जोराने रडू लागली.
२) वैभवने आजोबा व त्यांच्या नातीचे तिकीट काढले.
आजोबांचे पाकीट कोणीतरी चोरले असल्याने त्यांच्याकडे तिकीटासाठी पैसे नव्हते. त्यामुळे वैभवने स्वतःच्या दप्तरातील खाऊचे पैसे काढून आजोबा आणि त्यांच्या नातीचे तिकीट काढले.
३) आजोबांची नात खुदकन हसली.
वैभवने स्वतःजवळील बिस्किटांचा पुडा आजोबांच्या नातीला दिला आणि तिचे डोळे पुसले. या दयाळूपणामुळे तिच्या चेहऱ्यावर हसू उमटले आणि ती खुदकन हसली.
४) मुलांनी शेतकऱ्यांची माफी मागितली.
मुलांनी शेतकऱ्याच्या परवानगीशिवाय शेतातील हरभऱ्याचे डहाळे उपटले, ज्यामुळे गुरुजी त्यांच्यावर रागावले. आपली चूक लक्षात आल्याने मुलांनी शेतकऱ्याची माफी मागितली.
५) शेतकऱ्याने मुलांना थोडेसे डहाळे दिले.
मुलांनी आपली चूक मान्य करून शेतकऱ्याची माफी मागितली, ज्यामुळे शेतकरी खूश झाला. त्याच्या या समाधानामुळे त्याने मुलांना थोडेसे हरभऱ्याचे डहाळे दिले.
६) वैभवची विशेष काम करण्याची संधी हुकली.
वैभव आणि राजू यांच्यात रांगेत पुढे उभे राहण्यावरून वादावादी झाली, ज्यामुळे सर त्यांच्यावर रागावले. या गैरवर्तनामुळे वैभवला शाळेतील विशेष काम करण्याची संधी गमवावी लागली.
खेळूया शब्दांशी
अ) खालील वाक्प्रचारांचा वाक्यांत उपयोग करा.
- कावरेबावरे होणे: मोबाइल चोरीला गेल्याचे लक्षात येताच राज कावराबावरा झाला.
- तोंडाला पाणी सुटणे: पाणीपुरी पाहून निखिलच्या तोंडाला पाणी सुटले.
- वादावादी होणे: रांगेत पुढे उभे राहण्यावरून निखिल आणि सार्थक यांच्यात वादावादी झाली.
- खाली मान घालणे: आपली चूक लक्षात येताच निखिलने मान खाली घातली.
आ) हरभऱ्याचा डहाळा तसे खालील गोष्टींसाठी काय म्हणतात ते लिहा.
- गहू: गव्हाची ओंबी
- लसूण: लसणाची पात
- ज्वारी: ज्वारीचे कणीस
- चिंच: चिंचेचे बोटूक
- ऊस: उसाचा फड
प्रश्न ३: हरभऱ्याचे डहाळे पाहून मुलांच्या तोंडाला पाणी सुटले. शिवार वा शेतातून जाताना कोणत्या वस्तू पाहिल्यावर तुमच्या तोंडाला पाणी सुटते? त्या वस्तूंची यादी करा.
- कैरी
- चिंच
- आवळा
- बोरे
- ऊस
प्रश्न ४: वैभवची शाळा सुटल्यापासून तो घरी पोहोचेपर्यंत कोणकोणत्या घटना घडल्या ते क्रमवार लिहा.
- शाळा सुटल्यावर बसस्टॉपवर पोहोचणे.
- बसमध्ये चढणे.
- आजोबा आणि त्यांच्या नातीच्या जवळ बसण्यासाठी जागा मिळणे.
- कंडक्टरने तिकीटाचे पैसे मागणे.
- आजोबांचे पाकीट चोरीला गेल्याचे त्यांच्या लक्षात येणे.
- आजोबा आणि कंडक्टर यांच्यात चिडलेल्या स्वरात संवाद होणे.
- आजोबांची नात जोराने रडू लागणे.
- वैभवने आजोबा आणि त्यांच्या नातीचे तिकीट काढणे.
- वैभवने आजोबांच्या नातीला बिस्किटांचा पुडा देणे आणि तिचे डोळे पुसणे.
- नातीच्या चेहऱ्यावर हसू उमटणे.
प्रश्न ५: तुमचे मुख्याध्यापक किंवा वर्गशिक्षक कोणकोणती विशेष कामे तुम्हाला सांगतात? त्या कामांची यादी करा.
- शाळेच्या परिसराची स्वच्छता राखण्याची जबाबदारी पार पाडणे.
- ग्रंथालयातील पुस्तके व्यवस्थित लावून ठेवणे.
- शाळेतील कार्यक्रमांसाठी तयारी करणे, जसे सजावट किंवा नियोजन.
प्रश्न ६: वर्गात तुमचे काही चुकले असेल आणि ते तुम्हाला पटले असेल, त्यावेळी तुमच्या मनात कोणते विचार येतात? तुमचा अनुभव सात-आठ ओळींत लिहा.
खेळाच्या तासाला खेळत असताना राजू जोरात धावताना अचानक मैदानात पडला. त्याला पडलेले पाहून आम्ही सर्वजण जोरजोरात हसू लागलो. तेव्हा सर आमच्यावर रागावले आणि आम्हाला आमची चूक समजली. पडलेल्या मित्राला हसण्याऐवजी त्याला आधार देणे आणि त्याला जखम झाली आहे का हे पाहणे महत्त्वाचे होते. माझ्या चुकीमुळे मला खूप लाज वाटली. मी ठरवले की शाळा सुटल्यावर राजूची माफी मागेन आणि सरांकडे जाऊन माझी चूक मान्य करेन. अशा प्रसंगातून मी शिकलो की, मित्रांना मदत करणे आणि संवेदनशील असणे किती गरजेचे आहे.
प्रश्न ७: खालील क्रियांना काय म्हणतात ते लिहा.
- ज्वारीचे कणीस: कापणे
- भेंडी, मिरच्या: खुडणे
- रताळी, बटाटे: खणून काढणे
- बाजरीचे कणीस: कापणे
- ऊस: तोडणे
प्रश्न ८: खालील घटना घडल्या हे पाठातील कोणत्या वाक्यांवरून समजते?
१) वैभवची शाळा पाच वाजता सुटते.
शाळेजवळच्या बसस्टॉपवरून संध्याकाळी साडेपाच वाजता बसमध्ये चढलो.
२) आजोबांची नात खूप घाबरली.
चिडलेल्या आवाजातील संवाद ऐकून नात जोराने रडू लागली.
३) सहलीला गेलेल्या मुलांना हरभरा आवडतो.
तेथे हरभऱ्याचे डहाळे लावले होते. ते पाहून आमच्या तोंडाला पाणी सुटले.
४) सहलीतील मुलांना त्यांची चूक समजली.
आम्ही त्या शेतकऱ्याची माफी मागितली.
रोजनिशी स्वाध्याय - sahavi marathi
इयत्ता सहावी मराठी पाठ २४: रोजनिशी ही वैभवच्या दैनंदिनीतील अनुभवांवर आधारित आहे, जी रोजनिशी लिहिण्याचे महत्त्व आणि दयाळूपणा शिकवते. या स्वाध्यायात वैभवच्या कृती, शेतातील अनुभव, आणि मराठी वाक्प्रचारांवर प्रश्नोत्तरे आहेत. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त मराठी अभ्यास साहित्य येथे उपलब्ध आहे.
कीवर्ड्स: रोजनिशी, स्वाध्याय, sahavi marathi, इयत्ता सहावी मराठी, दैनंदिनी, वैभव, मराठी अभ्यास