इयत्ता दहावी मराठी - धडा 18: निर्णय
प्रश्न १: खालील आकृती पूर्ण करा.
(अ) दुकानातील रोबोची वैशिष्ट्ये
उत्तर:
(उत्तर उपलब्ध नाही; प्रश्नाला आकृती पूर्ण करण्यासाठी जागा आहे.)
(आ) हॉटेलमधील मनोज या वेटरच्या अंगाचे गाउन
उत्तर:
(उत्तर उपलब्ध नाही; प्रश्नाला आकृती पूर्ण करण्यासाठी जागा आहे.)
प्रश्न २: कारणे लिहा.
(अ) हॉटेल मालकाने चार रोबो खरेदी केले, कारण
उत्तर:
हॉटेल मालकाने चार रोबो खरेदी केले; कारण त्याला वेटरचा प्रश्न कायमचा निकालात काढायचा होता.
(आ) हॉटेल मालकाची द्‌विधा मन:स्थिती संपली, कारण
उत्तर:
हॉटेल मालकाची द्‌विधा मन:स्थिती संपली, कारण रोबो वेटरपेक्षा मानवी वेटर ठेवणेच श्रेयस्कर आहे, हे मालकांना पटले.
प्रश्न ३: रोबाेंना कामे करण्यासाठी सज्ज करण्याच्या कृतींच्या घटनाक्रमाचा ओघतक्ता तयार करा.
रोबाेंना कामे करण्यासाठी सज्ज करण्याच्या कृती
उत्तर:
| (अ) चार्जिंग सुरू करणे. |
| (आ) रात्री ११ ते सकाळी ६ वाजेपर्यंत चार्जिंग चालू ठेवणे. |
| (इ) सकाळी ६ वाजता कडक इस्त्रीचे कपडे रोबोंना चढवणे. |
| (ई) डाव्या खांद्यावरील पॉवर स्वीच सुरू करणे. |
प्रश्न ४: खालील शब्दसमूहाचा अर्थ तुमच्या शब्दांत लिहा.
(अ) वाळवंटातील हिरवळ
उत्तर:
वाळवंटातील हिरवळ - वाळवंटात आढळणारी हिरवळ म्हणजे कोरड्या, निर्जन ठिकाणी अचानक दिसणारी हिरवी झाडे किंवा गवत, जे आशा किंवा अपवादाचे प्रतीक आहे.
(आ) कासवगती
उत्तर:
कासवगती - कासवासारखा संथ वेग, म्हणजे खूप हळू चालणे किंवा प्रगती करणे.
(इ) अचंबित नजर
उत्तर:
अचंबित नजर - चकित झालेली दृष्टी म्हणजे काहीतरी आश्चर्यकारक किंवा अनपेक्षित पाहून डोळे विस्फारलेली नजर.
(ई) द्‌विधा मन:स्थिती
उत्तर:
द्‌विधा मन:स्थिती - दुटप्पीपणा म्हणजे जेव्हा एखादी व्यक्ती दोन पर्यायांमधील निर्णय घेऊ शकत नाही तेव्हा ती कोंडीची अवस्था.
प्रश्न ५: खालील वाक्प्रचाराचा योग्य अर्थ शोधा व लिहा.
(अ) आनंद गगनात न मावणे
उत्तर:
आनंद गगनात न मावणे - खूप आनंद होणे.
वाक्य: सरांची शाबासकी मिळताच मिलिंदचा आनंद गगनात मावेना.
(आ) काडीचाही त्रास न होणे
उत्तर:
काडीचाही त्रास न होणे - अजिबात त्रास न होणे.
वाक्य: दुखणारा दात काढताना भाऊरावांना काडीचाही त्रास झाला नाही.
प्रश्न ६: शब्दसमूहाबद्दल एक शब्द लिहा.
(अ) अपेक्षा नसताना
उत्तर:
अपेक्षा नसताना - अनपेक्षित
(आ) ज्याचे आकलन होत नाही असे
उत्तर:
ज्याचे आकलन होत नाही असे - अनाकलनीय
(इ) कुठलीही अपेक्षा न ठेवता
उत्तर:
कुठलीही अपेक्षा न ठेवता - निरपेक्ष
प्रश्न ७: स्वमत.
(अ) रोबो व माणूस यांच्या वागण्यातील ठळक फरक पाठाच्या (निर्णय) आधारे स्पष्ट करा.
उत्तर:
हॉटेल हेरिटेजमध्ये काम करणारे चार रोबो वेटर हे यंत्र होते. अचानक एके दिवशी त्यांच्यात बिघाड झाला आणि विचित्र पद्धतीने वागून त्यांनी मोठा गोंधळ उडवून दिला. तिथे माणसे असती तर वेगळे चित्र दिसले असते. मानवी वेटरांनी परिस्थिती बघून स्वतःहून कामात योग्य ते बदल केले असते. रोबोंसारखी विचित्र कृती नक्कीच केली नसती. दुसऱ्या प्रसंगी तर झोपलेली बाई आणि बेशुद्ध पडलेली बाई यांच्यातला फरक रोबोंना कळलाच नाही. ती बाई बेशुद्ध पडलेली आहे, हे मनोजला कळले. म्हणून योग्य ती उपाययोजना तातडीने केली गेली आणि त्या बाईचा प्राण वाचला. रोबोला स्वतःची बुद्धी नसल्यामुळे तो स्वतंत्रपणे विचार करू शकला नाही. जिथे जिथे यंत्रमानव आहेत तिथे तिथे हेच घडणार.
(आ) ‘तंत्रज्ञान हे माणसाला पूरक आहे, पर्याय नाही’, या विधानाबाबत तुमचे विचार लिहा.
उत्तर:
आपण करीत असलेले काम योग्य की अयोग्य, चांगले की वाईट, हे यंत्राला ठरवता येत नाही. ते माणूसच ठरवू शकतो. कारण माणसाकडे मन, बुद्धी व भावना या गोष्टी असतात. यंत्राकडे मात्र या गोष्टी नसतात. माणूस स्वतःच्या बुद्धीने, स्वतःच्या अंतःकरणाने काम करतो. यंत्र हे सांगकाम्या नोकर असते. त्याला सज्जन-दुर्जन, पापी पुण्यवान हे काहीही कळत नाही. म्हणून यंत्र कधीच मानवाची जागा घेऊ शकत नाही. कामे त्वरेने, अचूक व सफाईदारपणे करण्यासाठी यंत्र मदत करते; म्हणजे ते माणसाला पूरक आहे. ते माणसाला पर्याय ठरू शकत नाही.
(इ) ‘माणसुकीमुळेच माणूस श्रेष्ठ ठरतो’, या विधानाचा अर्थ स्पष्ट करा.
उत्तर:
हॉटेल हेरिटेजमध्ये घडलेल्या प्रसंगातून आपल्याला खूप मोलाचा संदेश मिळतो, या हॉटेलमध्ये रोबो वेटर ठेवल्यामुळे खूप फायदा झाला. वेटरसंबंधातल्या समस्या दूर करता आल्या, यात शंका नाही. पण कोणत्याही मानवी व्यवहारांमध्ये एवढे पुरेसे नसते. माणसांशी माणसासारखे वागण्याला खूप महत्त्व असते. असे वागता येण्यासाठी प्रथम आपल्या मनात माणुसकी असावी लागते. रोबो यांत्रिकपणे निर्णय घेतात. एक गोष्ट येथे लक्षात घेतली पाहिजे की, कोणत्याही घटनेने माणसांच्या जीवनात भावनिक व वैचारिक वादळे निर्माण होतात. हा परिणाम प्रत्येकाला ओळखता आला पाहिजे. हे फक्त मानवी मनालाच शक्य आहे. माणसाकडेच माणुसकी असते. सर्व प्राण्यांमध्ये माणूस श्रेष्ठ ठरला, याचे कारण माणसाकडे असलेली माणुसकी होय.
भाषाभ्यास प्रश्न (अ): खालील कृती सोडवा.
आला हा दारि उभा वसंत फेरीवाला
पोते खांद्यावरि सौद्याचे, देईल ज्याचे त्याला
उत्तर:
(उत्तर उपलब्ध नाही; प्रश्नाला कृती सोडवण्यासाठी जागा आहे.)
भाषाभ्यास प्रश्न (आ): खालील कृती सोडवा.
लहानपण दे गा देवा। मुंगी साखरेचा रवा।
ऐरावत रत्न थोर। त्यासि अंकुशाचा मार।
उत्तर:
(१) संत तुकाराम महाराजांनी वरील अभंगात ज्या दोन गोष्टींची तुलना केली आहे त्या गोष्टी - मुंगी, ऐरावत नावाचा हत्ती
(२) वरील उदाहरणातील अलंकार - दृष्टान्त
(३) दृष्टान्त अलंकाराची वैशिष्ट्ये -
(i) नम्रता या गुणाची महती सांगितली आहे.
(ii) एखादा विचार पटवून देताना त्याच अर्थाची समर्पक उदाहरणे दिली आहेत.
भाषाभ्यास प्रश्न (इ): खालील कृती सोडवा.
संसार सागरी विहरे जीवन नौका
उत्तर:
(१) वरील उदाहरणातील उपमेये - संसार, जीवन
(२) वरील उदाहरणातील उपमाने - संसार, नौका
(३) वरील उदाहरणातील अलंकार - रूपक
भाषाभ्यास प्रश्न (ई): खालील ओळी वाचून रिकाम्या जागा भरा.
सावळा ग रामचंद्र। रत्नमंचकी झोपतो।
त्याला पाहता लाजून। चंद्र आभाळी लोपतो।।
उत्तर:
| उपमेय | उपमान | अलंकाराचे नाव | अलंकाराची वैशिष्ट्ये |
|---|---|---|---|
| सावळा रामचंद्र | चंद्र | व्यतिरेक | उपमेय हे उपमानापेक्षा श्रेष्ठ असते. |
निर्णय स्वाध्याय - dahavi marathi
इयत्ता दहावी मराठी धडा 18: निर्णय यामध्ये रोबो आणि माणूस यांचा फरक, तंत्रज्ञान आणि माणसुकी यांचा अभ्यास आहे. या स्वाध्यायात आकृती पूर्ण करा, कारणे, शब्दसमूह, आणि स्वमत यांचा समावेश आहे. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त मराठी अभ्यास साहित्य येथे उपलब्ध आहे.
कीवर्ड्स: निर्णय, स्वाध्याय, dahavi marathi, इयत्ता दहावी मराठी, रोबो माणूस फरक, तंत्रज्ञान, माणसुकी, मराठी अभ्यास