इयत्ता सातवी सामान्य विज्ञान धडा १५: पदार्थ: आपल्या वापरातील स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे
इयत्ता सातवीच्या सामान्य विज्ञानातील "पदार्थ: आपल्या वापरातील" हा धडा अपमार्जके, सिमेंट, टूथपेस्ट, आणि साबण यांचे शैक्षणिक वर्णन करतो. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, पदार्थांचे गुणधर्म, आणि त्यांचे उपयोग यांचा समावेश आहे, जे विद्यार्थ्यांना रसायनशास्त्र समजण्यास मदत करते.
प्रश्न १: रिकाम्या जागी योग्य शब्द
अ. पदार्थाच्या पृष्ठभागावरील मळ काढून टाकण्यासाठी पाण्याला साहाय्य करणाऱ्या पदार्थास ............. म्हणतात.
अपमार्जक
आ. ............. रोखण्यासाठी टूथपेस्टमध्ये फ्लोराइड वापरले जाते.
दंतक्षय
इ. साबण हा ............. व सोडिअम हायड्रॉक्साइडचा क्षार आहे.
तेलाम्ल
ई. संश्लिष्ट अपमार्जके ही ............. पाण्यातही वापरता येतात.
कठीण
उ. बांधकामासाठी प्रामुख्याने ............. सिमेंट वापरले जाते.
पोर्टलंड
प्रश्न २: खालील प्रश्नांची उत्तरे
अ. अपमार्जक वापरल्याने मळकट कपडे कसे स्वच्छ होतात?
१. अपमार्जकाचे रेणू लांबीचे असतात, दोन्ही टोकांचे गुणधर्म भिन्न.
२. एका टोकाशी पाण्याचा रेणू आणि दुसऱ्या टोकाशी तेलाचा रेणू पकडून ठेवतात, ज्यामुळे तेल पाण्यात मिसळून मळ काढला जातो.
२. एका टोकाशी पाण्याचा रेणू आणि दुसऱ्या टोकाशी तेलाचा रेणू पकडून ठेवतात, ज्यामुळे तेल पाण्यात मिसळून मळ काढला जातो.
आ. पाणी कठीण आहे का, हे तुम्ही साबणचुऱ्याच्या साहाय्याने कसे तपासाल?
कठीण पाण्यात साबणचुरा फेस देत नाही, साका तयार होतो, कारण क्षार साबणाची प्रक्रिया रोखतात.
इ. टूथपेस्टचे महत्त्वाचे घटक कोणते व त्यांचे कार्य काय?
घटक: कॅल्शिअम कार्बोनेट, कॅल्शिअम हायड्रोजन फॉस्फेट, फ्लोराइड.
कार्य: घाण काढणे, दातांना पॉलिश, दंतक्षय रोखणे, दात आणि हाडांची बळकटी.
कार्य: घाण काढणे, दातांना पॉलिश, दंतक्षय रोखणे, दात आणि हाडांची बळकटी.
ई. सिमेंटमधील घटक कोणते?
सिलिका (वाळू), ॲल्युमिना (ॲल्युमिनिअम ऑक्साइड), चुना, आयर्न ऑक्साइड, मॅग्नेशिया (मॅग्नेशिअम ऑक्साइड).
उ. काँक्रीट बनवताना सिमेंट वापरले नाही तर काय होईल?
१. स्लॅब भक्कम होणार नाही.
२. पाण्याची गळती होईल.
२. पाण्याची गळती होईल.
ऊ. तुम्ही वापरत असलेल्या अपमार्जकांची यादी करा.
साबण, शिकेकाई, कपडे धुण्याचा सोडा, लिक्विड सोप, रिठा.
ए. उंची वस्त्रांसाठी वापरली जाणारी अपमार्जके कशी असावीत?
नैसर्गिक (रिठा, शिकेकाई), कारण रेशमी/लोकरी कपड्यांवर अनिष्ट परिणाम होत नाही.
ऐ. पृष्ठसक्रियता म्हणजे काय? विविध अपमार्जकांच्या पृष्ठसक्रियतेला कारणीभूत ठरणाऱ्या तीन रसायनांची नावे लिहा.
पृष्ठसक्रियता: पृष्ठभागावर पसरण्याचा गुणधर्म.
रसायने: पेट्रोलिअम, मेद, सल्फर डायऑक्साइड.
रसायने: पेट्रोलिअम, मेद, सल्फर डायऑक्साइड.
प्रश्न ३: आमच्यातील सारखेपणा व फरक
अ. नैसर्गिक अपमार्जके व मानवनिर्मित अपमार्जके
सारखेपणा: दोन्ही स्वच्छतेसाठी वापरतात.
नैसर्गिक अपमार्जके:
१. निसर्गात आढळतात.
२. कपड्यांवर परिणाम नाही.
३. जलप्रदूषण होत नाही.
मानवनिर्मित अपमार्जके:
१. मानवाने बनवलेले.
२. कपड्यांवर अनिष्ट परिणाम.
३. जलप्रदूषण होते.
नैसर्गिक अपमार्जके:
१. निसर्गात आढळतात.
२. कपड्यांवर परिणाम नाही.
३. जलप्रदूषण होत नाही.
मानवनिर्मित अपमार्जके:
१. मानवाने बनवलेले.
२. कपड्यांवर अनिष्ट परिणाम.
३. जलप्रदूषण होते.
आ. साबण व संश्लिष्ट अपमार्जक
सारखेपणा: दोन्ही स्वच्छतेसाठी वापरतात.
साबण:
१. तेलाम्ल, सोडिअम हायड्रॉक्साइडपासून बनतो.
२. कठीण पाण्यात फेस येत नाही.
३. कमी प्रभावी.
४. त्वचेवर वाईट परिणाम नाही.
संश्लिष्ट अपमार्जक:
१. स्निग्ध पदार्थ, केरोसीनपासून बनतो.
२. कठीण पाण्यात फेस येतो.
३. अधिक प्रभावी.
४. त्वचेवर वाईट परिणाम.
साबण:
१. तेलाम्ल, सोडिअम हायड्रॉक्साइडपासून बनतो.
२. कठीण पाण्यात फेस येत नाही.
३. कमी प्रभावी.
४. त्वचेवर वाईट परिणाम नाही.
संश्लिष्ट अपमार्जक:
१. स्निग्ध पदार्थ, केरोसीनपासून बनतो.
२. कठीण पाण्यात फेस येतो.
३. अधिक प्रभावी.
४. त्वचेवर वाईट परिणाम.
इ. अंगाचा साबण व कपडे धुण्याचा साबण
सारखेपणा: दोन्ही तेलाम्ले, स्वच्छतेसाठी.
अंगाचा साबण:
१. मृदू.
२. पोटॅशिअम क्षार.
३. वैयक्तिक स्वच्छता.
कपडे धुण्याचा साबण:
१. कठीण.
२. सोडिअम क्षार.
३. कपड्यांची स्वच्छता.
अंगाचा साबण:
१. मृदू.
२. पोटॅशिअम क्षार.
३. वैयक्तिक स्वच्छता.
कपडे धुण्याचा साबण:
१. कठीण.
२. सोडिअम क्षार.
३. कपड्यांची स्वच्छता.
ई. आधुनिक सिमेंट व प्राचीन सिमेंट
सारखेपणा: दोन्ही बांधकामासाठी.
आधुनिक सिमेंट:
१. सिलिका, ॲल्युमिना, चुना, आयर्न ऑक्साइड, मॅग्नेशियापासून.
२. कमी टिकाऊ.
प्राचीन सिमेंट:
१. भिजवलेला चुना, ज्वालामुखी राख.
२. जास्त टिकाऊ.
आधुनिक सिमेंट:
१. सिलिका, ॲल्युमिना, चुना, आयर्न ऑक्साइड, मॅग्नेशियापासून.
२. कमी टिकाऊ.
प्राचीन सिमेंट:
१. भिजवलेला चुना, ज्वालामुखी राख.
२. जास्त टिकाऊ.
प्रश्न ४: कारणे लिहा
अ. कठीण पाण्यात साबणाचा उपयोग होत नाही.
१. कठीण पाण्यातील क्षार साबणाला फेस येण्यापासून रोखतात.
२. साका तयार होऊन अपमार्जन गुणधर्म नष्ट होतो.
२. साका तयार होऊन अपमार्जन गुणधर्म नष्ट होतो.
आ. तेल पाण्यात मिसळत नाही; परंतु पुरेसा अपमार्जक वापरला, की तेल व पाणी एकजीव होते.
अपमार्जकाचे रेणू पाण्याचा आणि तेलाचा रेणू पकडून ठेवतात, ज्यामुळे तेल पाण्यात मिसळते.
इ. संश्लिष्ट अपमार्जके ही साबणापेक्षा सरस आहेत.
१. कठीण पाण्यात वापरता येतात.
२. सुगंध, रंगद्रव्ये, जंतुनाशके यांच्यामुळे अधिक उपयुक्त.
२. सुगंध, रंगद्रव्ये, जंतुनाशके यांच्यामुळे अधिक उपयुक्त.
ई. बऱ्याच वेळा कपडे धुताना कपड्यांवर रंगीत डाग निर्माण होतात.
साबणातील अशुद्धी किंवा हळदीसारखे डाग रासायनिक प्रक्रियेमुळे लाल होतात.
उ. दात स्वच्छ करण्यासाठी तंबाखूची मशेरी वापरू नये.
१. तंबाखू दात, हिरड्यांना हानी पोहोचवते.
२. कॅन्सरसारखे रोग होऊ शकतात.
२. कॅन्सरसारखे रोग होऊ शकतात.
FAQ आणि शेअरिंग
हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करा.
हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत WhatsApp, Facebook, किंवा ईमेलद्वारे शेअर करा. स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास खाली कमेंट करून सांगा!
स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास आम्हाला कमेंट करून सांगा.
आपल्या अभिप्रायाने आम्हाला प्रोत्साहन मिळेल. खालील कमेंट विभागात आपले विचार लिहा!
इयत्ता सातवी सामान्य विज्ञान धडा १५: पदार्थ: आपल्या वापरातील स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे
इयत्ता सातवी सामान्य विज्ञान धडा १५ चा स्वाध्याय: पदार्थ आपल्या वापरातील यामध्ये अपमार्जके, सिमेंट, टूथपेस्ट, आणि साबण यांचे शैक्षणिक वर्णन आहे. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त मराठी अभ्यास साहित्य आणि रसायनशास्त्राची जाणीव करून देण्याची संधी येथे उपलब्ध आहे.
कीवर्ड्स: इयत्ता सातवी सामान्य विज्ञान, पदार्थ आपल्या वापरातील, स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे, 7वी स्वाध्याय, मराठी अभ्यास, अपमार्जके, सिमेंट, टूथपेस्ट, साबण, पृष्ठसक्रियता
संबंधित स्वाध्याय: इयत्ता सातवीच्या इतर सामान्य विज्ञान पाठांचे स्वाध्याय शोधण्यासाठी:
Tags
सातवी विज्ञान