भौतिक बदल आणि रासायनिक बदल यात काय फरक आहे?

भौतिक बदलात पदार्थाचे गुणधर्म आणि संघटन बदलत नाही, तर रासायनिक बदलात पदार्थाचे गुणधर्म आणि संघटन बदलते, नवीन पदार्थ तयार होतो.

आवर्ती बदल आणि अनावर्ती बदल यात काय फरक आहे?

आवर्ती बदल ठराविक कालावधीनंतर पुन्हा घडतात, तर अनावर्ती बदल ठराविक कालावधीनंतर पुन्हा घडतीलच याची खात्री नसते.

इयत्ता सातवी सामान्य विज्ञान धडा १३: बदल: भौतिक व रासायनिक स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

इयत्ता सातवी सामान्य विज्ञान धडा १३: बदल: भौतिक व रासायनिक स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

इयत्ता सातवीच्या सामान्य विज्ञानातील "बदल: भौतिक व रासायनिक" हा धडा भौतिक बदल, रासायनिक बदल, आवर्ती बदल, आणि मानवनिर्मित बदल यांचे शैक्षणिक वर्णन करतो. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, बदलांचे प्रकार, आणि त्यांची कारणे यांचा समावेश आहे, जे विद्यार्थ्यांना रसायनशास्त्र समजण्यास मदत करते.

प्रश्न १: फरक स्पष्ट करा

अ. भौतिक बदल व रासायनिक बदल

भौतिक बदल:
१. मूळ पदार्थांचे गुणधर्म बदलत नाहीत.
२. संघटन कायम राहते.
३. परिवर्तनीय.
४. उदा.: बाष्पीभवन, उत्कलन.
रासायनिक बदल:
१. मूळ पदार्थ नवीन गुणधर्माच्या पदार्थांत बदलतात.
२. संघटन बदलते.
३. अपरिवर्तनीय.
४. उदा.: क्षरण, प्रकाशसंश्लेषण.

आ. आवर्ती बदल व अनावर्ती बदल

आवर्ती बदल:
१. ठराविक कालावधीनंतर पुन्हा घडतात.
२. सातत्य असते.
३. उदा.: भरती-ओहोटी, घड्याळाचे काटे.
अनावर्ती बदल:
१. ठराविक कालावधीनंतर पुन्हा घडतील याची खात्री नसते.
२. सातत्य नसते.
३. उदा.: वादळ, भूकंप.

इ. नैसर्गिक बदल व मानवनिर्मित बदल

नैसर्गिक बदल:
१. निसर्गात आपोआप घडतात.
२. उदा.: फळे पिकणे, लोखंड गंजणे.
मानवनिर्मित बदल:
१. मानव स्वतः घडवून आणतो.
२. उदा.: अन्न शिजवणे, जंगल नष्ट करणे.

प्रश्न २: बदलांचे प्रकार

अ. दुधाचे दही होणे.

रासायनिक बदल: दुधापासून नवीन पदार्थ (दही) तयार होतो.

आ. फटाका फुटणे.

रासायनिक बदल: मूळ पदार्थ बदलतो, नवीन पदार्थ तयार होतात.

इ. भूकंप होणे.

अनावर्ती बदल: ठराविक कालावधीत घडत नाही.

ई. पृथ्वीचे सूर्याभोवती परिभ्रमण.

आवर्ती बदल: ठराविक कालावधीत घडते.

उ. स्प्रिंग ताणणे.

भौतिक बदल: मूळ स्वरूपात कोणताही बदल होत नाही.

प्रश्न ३: कारणे लिहा

अ. हवाबंद अन्नपदार्थ विकत घेताना त्यांच्या वेष्टनावरील मुदतीची तारीख तपासून घ्यावी.

मुदत संपल्यावर अन्नपदार्थात रासायनिक आणि अपरिवर्तनीय बदल होतात, ज्यामुळे अपाय होऊ शकतो.

आ. लोखंडी वस्तूस रंग लावावा.

रंगामुळे लोखंडाचा हवा, ऑक्सिजन, आर्द्रता यांच्याशी संपर्क तुटतो, ज्यामुळे क्षरण थांबते.

इ. लाकडी वस्तूस पॉलिश करावे.

पॉलिशमुळे लाकडातील नैसर्गिक बदलाची प्रक्रिया मंदावते.

ई. तांबे, पितळ अशा प्रकारच्या भांड्यांना कल्हई करावी.

कल्हईमुळे हवा, ऑक्सिजन, आर्द्रतेशी संपर्क तुटतो, ज्यामुळे क्षरण थांबते.

उ. कोरडा रुमाल पाण्यात बुडवला तर लगेच ओला होतो, परंतु ओला रुमाल वाळण्यास वेळ लागतो.

पाणी शोषणे शीघ्र आहे, तर बाष्पीभवन सावकाश आहे, जे तापमान आणि आर्द्रतेवर अवलंबून आहे.

प्रश्न ४: कशाचा विचार कराल?

अ. पदार्थांमध्ये झालेला भौतिक बदल ओळखायचा आहे.

पदार्थाचे गुणधर्म आणि संघटन बदलले नाहीत का, हे तपासले जाईल.

आ. पदार्थांमध्ये झालेला रासायनिक बदल ओळखायचा आहे.

गुणधर्म, संघटन बदलले का, बदल अपरिवर्तनीय आहे का, हे तपासले जाईल.

प्रश्न ५: परिच्छेद वाचून बदलाचे प्रकार

संध्याकाळचे सहा वाजायला आले होते. सूर्य मावळत होता. मंद वारा सुटला होता. झाडाची पाने हलत होती. साहिल अंगणात मातीचे गोळे बनवून त्यापासून वेगवेगळी खेळणी तयार करत बसला होता. भूक लागली म्हणून तो घरात गेला. आईने कणीक भिजवून पुऱ्या तळल्या. गरमागरम पुऱ्या खाताना त्याचे लक्ष खिडकीबाहेर गेले. पाऊस सुरू झाला होता. विजा चमकत होत्या. मंद प्रकाशात साहिल जेवणाचा आनंद घेत होता.

१. संध्याकाळचे सहा वाजणे: आवर्ती, परिवर्तनीय
२. सूर्य मावळणे: आवर्ती, परिवर्तनीय
३. मंद वारा सुटणे: भौतिक, अनावर्ती
४. झाडाची पाने हलणे: भौतिक, अनावर्ती
५. भूक लागणे: आवर्ती
६. पुऱ्या तळणे: भौतिक, अपरिवर्तनीय
७. पाऊस सुरू होणे: भौतिक, आवर्ती
८. विजा चमकणे: भौतिक, रासायनिक, शीघ्र

FAQ आणि शेअरिंग

हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करा.

हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत WhatsApp, Facebook, किंवा ईमेलद्वारे शेअर करा. स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास खाली कमेंट करून सांगा!

स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास आम्हाला कमेंट करून सांगा.

आपल्या अभिप्रायाने आम्हाला प्रोत्साहन मिळेल. खालील कमेंट विभागात आपले विचार लिहा!