इयत्ता सातवी नागरिकशास्त्र धडा 4: मूलभूत हक्क भाग १ स्वाध्याय

इयत्ता सातवी इतिहास आणि नागरिकशास्त्र धडा चौथा: मूलभूत हक्क भाग १ स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

इयत्ता सातवीच्या इतिहास आणि नागरिकशास्त्र विषयातील धडा चौथा "मूलभूत हक्क भाग १" हा पाठ भारतीय संविधानातील मूलभूत हक्क, समता, स्वातंत्र्य, आणि शोषणाविरुद्धचे हक्क यांचे शैक्षणिक वर्णन करतो. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, चित्रपट्टी तयार करणे, आणि संकल्पना चित्र यांचा समावेश आहे, जे विद्यार्थ्यांना नागरिकशास्त्राची जाणीव करून देण्यास मदत करते.

मूलभूत हक्क भाग १ - प्रश्न १: थोडक्यात उत्तरे लिहा

प्रश्न १: खालील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिहा

१) मूलभूत हक्क म्हणजे काय?

- प्रत्येक व्यक्तीला आपल्यातील गुणांचा आणि कौशल्यांचा विकास करण्यासाठी जे घटक आवश्यक असतात, त्यांना अधिकार किंवा हक्क असे म्हणतात.
- अन्याय, शोषण, भेदभाव, वंचिततेपासून संरक्षण मिळाले तरच व्यक्तीचा विकास होईल.
- संविधानाद्वारे अशी पोषक परिस्थिती निर्माण केली जाते यास मूलभूत हक्क असे म्हणतात.

२) विविध क्षेत्रांत गौरवास्पद कामगिरी करणाऱ्यांना शासनामार्फत कोणकोणती पदके/पदव्या दिल्या जातात?

विविध क्षेत्रांत गौरवास्पद कामगिरी करणाऱ्यांना शासनामार्फत पुढील पदके/पदव्या दिल्या जातात:
- संरक्षण दलातील उत्कृष्ट कामगिरीसाठी: परमवीर चक्र, अशोक चक्र, शौर्य चक्र.
- नागरी सन्मान: पद्मश्री, पद्मविभूषण, आणि ‘भारत रत्न’.

३) चौदा वर्षांखालील बालकांना धोक्याच्या ठिकाणी कामावर ठेवण्यास मज्जाव का केला आहे?

१) शोषण थांबण्यासाठी शोषणाला बळी न पडण्याचा हक्क म्हणजे शोषणाविरुद्धचा हक्क होय.
२) बालकांचे शोषण थांबवण्यासाठी भारतीय संविधानाने विशेष तरतूद केली आहे, त्यानुसार बालमजुरी हा कायद्याने गुन्हा ठरवण्यात आला आहे.
३) त्यानुसार १४ वर्षांखालील बालकांना धोक्याच्या ठिकाणी जसे कारखाने, खाणी यांसारख्या ठिकाणी कामावर ठेवण्यास मज्जाव केला आहे.

४) संविधानाने भारतातील सर्व नागरिकांना समान हक्क का दिले आहेत?

१) सर्व व्यक्तींना अन्याय, शोषण, भेदभाव, वंचितता यांपासून संरक्षण हवे असते, तरच व्यक्ती आपल्यातील गुणांचा आणि कौशल्यांचा विकास करू शकतील.
२) संविधानाने अशी पोषक परिस्थिती निर्माण करण्यासाठी भारतातील सर्व नागरिकांना समान हक्क दिले आहेत.

मूलभूत हक्क भाग १ - प्रश्न २: चित्रपट्टी तयार करा

प्रश्न २: ‘स्वातंत्र्याचा हक्क’ या विषयावर चित्रपट्टी तयार करा

नोट: चित्रपट्टी तयार करणे हा वर्गातील उपक्रम आहे. खाली स्वातंत्र्याच्या हक्कावर आधारित चित्रपट्टीसाठी सूचित मजकूर आणि रचना दिली आहे, जी विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन करू शकते.

चित्रपट्टी: स्वातंत्र्याचा हक्क
१) शीर्षक: स्वातंत्र्याचा हक्क - भारतीय संविधान
२) परिचय: भारतीय संविधानाने प्रत्येक नागरिकाला स्वातंत्र्याचा हक्क दिला आहे, ज्यामुळे व्यक्ती स्वतंत्रपणे विचार करू शकते, बोलू शकते, आणि आपले जीवन जगू शकते.
३) स्वातंत्र्याच्या हक्कांचे प्रकार:
- अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य: आपले विचार, मत, लेखन, कला यांद्वारे व्यक्त करण्याचा अधिकार.
- सभा स्वातंत्र्य: शांततामय रीतीने एकत्र येण्याचा आणि सभा घेण्याचा अधिकार.
- निवास स्वातंत्र्य: देशात कुठेही राहण्याचा आणि फिरण्याचा अधिकार.
- व्यवसाय स्वातंत्र्य: पसंतीचा व्यवसाय किंवा नोकरी निवडण्याचा अधिकार.
४) उदाहरण: पत्रकार स्वतंत्रपणे बातम्या प्रकाशित करतात, नागरिक शांततापूर्ण निदर्शने करतात.
५) मर्यादा: स्वातंत्र्याचा वापर करताना इतरांचे हक्क, देशाची सुरक्षा, आणि कायदा-सुव्यवस्था यांचा भंग होऊ नये.
६) निष्कर्ष: स्वातंत्र्याचा हक्क प्रत्येक नागरिकाला सन्मानाने आणि जबाबदारीने जगण्याची संधी देतो.

चित्रपट्टी रंगीत कागद, चित्रे, आणि संक्षिप्त मजकूर वापरून सजवावी.

मूलभूत हक्क भाग १ - प्रश्न ३: वाक्ये दुरुस्त करा

प्रश्न ३: खालील वाक्ये दुरुस्त करून पुन्हा लिहा

१) कोणत्याही व्यक्तीला हक्क जन्मतःच प्राप्त होत नाहीत.

कोणत्याही व्यक्तीला जन्मतःच हक्क प्राप्त होतात.

२) सरकारी नोकऱ्या देताना सरकार धर्म, लिंग, जन्मस्थान यांवर आधारित भेदभाव करून तुम्हांला नोकरीपासून दूर ठेवू शकते.

सरकारी नोकऱ्या देताना सरकार धर्म, लिंग, जन्मस्थान यांवर आधारित भेदभाव करून कोणालाही नोकरीपासून दूर ठेवू शकत नाही.

मूलभूत हक्क भाग १ - प्रश्न ४: संकल्पना चित्र पूर्ण करा

प्रश्न ४: पुढील संकल्पना चित्र पूर्ण करा

नोट: संकल्पना चित्राचा विशिष्ट नमुना दिलेला नाही. सामान्यपणे, मूलभूत हक्कांवर आधारित संकल्पना चित्र खालीलप्रमाणे पूर्ण केले जाऊ शकते. जर विशिष्ट चित्राचा संदर्भ हवा असेल, तर कृपया तपशील प्रदान करा.

संकल्पना चित्र: मूलभूत हक्क

• मध्यवर्ती थीम: मूलभूत हक्क
• शाखा १: समतेचा हक्क
  - सर्व नागरिकांना कायद्यासमोर समानता.
  - धर्म, जात, लिंग, जन्मस्थान यांवर भेदभाव निषिद्ध.
• शाखा २: स्वातंत्र्याचा हक्क
  - अभिव्यक्ती, सभा, निवास, व्यवसाय स्वातंत्र्य.
  - देशात कुठेही फिरण्याचा अधिकार.
• शाखा ३: शोषणाविरुद्धचा हक्क
  - बालमजुरीवर बंदी.
  - सक्तीच्या श्रमावर प्रतिबंध.
• चित्र सजावट: संविधानाची प्रत, समतेची चिन्हे (वजनकाटा), स्वातंत्र्याची चिन्हे (पंख), आणि बालकांचे संरक्षण दर्शवणारी चित्रे.

FAQ आणि शेअरिंग

FAQ आणि शेअरिंग

मुलांनो, हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करा. त्यांनाही अभ्यास करताना मदत होईल.

हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत WhatsApp, Facebook, किंवा ईमेलद्वारे शेअर करा. स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास खाली कमेंट करून सांगा!

स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास आम्हाला कमेंट करून सांगा.

आपल्या अभिप्रायाने आम्हाला प्रोत्साहन मिळेल. खालील कमेंट विभागात आपले विचार लिहा!

इयत्ता सातवी इतिहास आणि नागरिकशास्त्र धडा चौथा: मूलभूत हक्क भाग १ स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

इयत्ता सातवी इतिहास आणि नागरिकशास्त्र विषयाचा धडा चौथा: मूलभूत हक्क भाग १ यामध्ये भारतीय संविधानातील मूलभूत हक्क, समता, स्वातंत्र्य, आणि शोषणाविरुद्धचे हक्क यांचे शैक्षणिक वर्णन आहे. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, चित्रपट्टी तयार करणे, आणि संकल्पना चित्र यांचा समावेश आहे. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त नागरिकशास्त्र अभ्यास साहित्य आणि संविधानाची जाणीव करून देण्याची संधी येथे उपलब्ध आहे. Iyatta Satavi Itihas Nagarikshastra Swadhay PDF आणि गाइड डाउनलोड करा.

कीवर्ड्स: इयत्ता सातवी नागरिकशास्त्र स्वाध्याय, मूलभूत हक्क भाग १, धडा चौथा स्वाध्याय, 7वी नागरिकशास्त्र स्वाध्याय, नागरिकशास्त्र अभ्यास, मूलभूत हक्क प्रश्न आणि उत्तरे, Iyatta Satavi Itihas Nagarikshastra Swadhay, Iyatta Satavi Nagarikshastra guide, स्वाध्याय PDF, Fundamental Rights, Indian Constitution

संबंधित स्वाध्याय: इयत्ता सातवीच्या इतर नागरिकशास्त्र अभ्यास पाठांचे स्वाध्याय शोधण्यासाठी: