इयत्ता सातवी इतिहास आणि नागरिकशास्त्र धडा तिसरा: संविधानाची वैशिष्ट्ये स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे
इयत्ता सातवीच्या इतिहास आणि नागरिकशास्त्र विषयातील धडा तिसरा "संविधानाची वैशिष्ट्ये" हा पाठ भारतीय संविधानाची संघराज्य शासनपद्धती, स्वतंत्र न्यायव्यवस्था, आणि निवडणूक यंत्रणा यांचे शैक्षणिक वर्णन करतो. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, तक्ते, आणि संकल्पना स्पष्टीकरण यांचा समावेश आहे, जे विद्यार्थ्यांना नागरिकशास्त्राची जाणीव करून देण्यास मदत करते.
संविधानाची वैशिष्ट्ये - प्रश्न १: अधिकारांची विभागणी
प्रश्न १: संघराज्य शासनपद्धतीनुरूप अधिकारांची विभागणी कशाप्रकारे केली आहे याची सूची खालील तक्त्यात तयार करा
| संघराज्य शासन | राज्यशासन | दोन्ही शासनांकडे असणारे विषय |
|---|---|---|
| १. संरक्षण | १. शेती | १. रोजगार |
| २. परराष्ट्र व्यवहार | २. कायदा व सुव्यवस्था | २. पर्यावरण |
| ३. युद्ध व शांतता | ३. स्थानिक शासन | ३. आर्थिक व सामाजिक नियोजन |
| ४. चलन पद्धती | ४. आरोग्य | ४. व्यक्तिगत कायदा |
| ५. आंतरराष्ट्रीय व्यापार | ५. तुरुंग प्रशासन | ५. शिक्षण |
| ६. रेल्वे वाहतूक | ६. राज्यांतर्गत वाहतूक | |
| ७. टपाल व्यवस्था | ||
| ८. आंतरराष्ट्रीय वाहतूक |
संविधानाची वैशिष्ट्ये - प्रश्न २: योग्य शब्द लिहा
प्रश्न २: योग्य शब्द लिहा
संविधानाची वैशिष्ट्ये - प्रश्न ३: लिहिते व्हा
प्रश्न ३: लिहिते व्हा
२) मोठा भूप्रदेश असल्यास एकाच ठिकाणाहून राज्यकारभार करणे अवघड असते, दूरवरच्या प्रदेशांकडे दुर्लक्ष होते. तेथील लोकांना राज्यकारभारात सहभाग घेण्याची संधी मिळत नाही. म्हणून संघराज्यात दोन स्तरांवर शासनसंस्था असतात.
२) या तीन सूचींमधील विषयांव्यतिरिक्त एखादा विषय नव्याने निर्माण झाल्यास त्यावर कायदा करण्याचा अधिकार संघशासनाला असतो. हा अधिकार ‘शेषाधिकार’ म्हणून ओळखला जातो.
२) न्यायालय दोन्ही बाजूंचे म्हणणे ऐकून घेऊन, त्यात अन्याय झालेला असल्यास तो दूर करून निवाडा करते. हे काम निरपेक्षतेने होणे आवश्यक असते.
३) न्यायालयावर कोणताही दबाव येऊ नये म्हणून संविधानाने न्यायमंडळ स्वतंत्र ठेवले आहे.
संविधानाची वैशिष्ट्ये - प्रश्न ४: गटचर्चा
प्रश्न ४: स्वतंत्र न्यायव्यवस्थेचे फायदे व तोटे या विषयावर वर्गात गटचर्चेचे आयोजन करा
नोट: गटचर्चेचे आयोजन हे वर्गातील उपक्रम आहे. येथे स्वतंत्र न्यायव्यवस्थेचे फायदे आणि तोटे यांचे संक्षिप्त वर्णन दिले आहे, जे चर्चेसाठी मार्गदर्शक ठरू शकते.
फायदे:१) स्वतंत्र न्यायव्यवस्था नागरिकांना निष्पक्ष न्याय देते, ज्यामुळे त्यांचे हक्क सुरक्षित राहतात.
२) शासन किंवा इतर शक्तिशाली गटांकडून दबाव येत नाही, त्यामुळे कायद्याचा योग्य अंमल होतो.
३) संविधानाचे रक्षण होते आणि मनमानी कारभाराला आळा बसतो.
तोटे:
१) स्वतंत्र न्यायव्यवस्थेमुळे काहीवेळा निर्णयप्रक्रिया लांबते, ज्यामुळे न्याय मिळण्यास विलंब होतो.
२) न्यायालयीन प्रक्रिया खर्चिक असू शकतात, ज्यामुळे गरीब नागरिकांना अडचणी येऊ शकतात.
३) काहीवेळा न्यायाधीशांच्या व्यक्तिगत मतांचा प्रभाव निर्णयांवर पडू शकतो.
संविधानाची वैशिष्ट्ये - प्रश्न ५: EVM चे फायदे
प्रश्न ५: इलेक्ट्रॉनिक मतदान यंत्र (EVM) वापरल्यामुळे कोणते फायदे होतात, याची माहिती मिळवा
१) EVM चा वापर केल्याने मतपत्रिका छापण्याची गरज नसल्याने कागदाची मोठ्या प्रमाणावर बचत होते.
२) मतपत्रिका छापण्याचा खर्च कमी होतो.
३) छापील मतपत्रिकेत अनेकदा शिक्का मारताना वर-खाली असा प्रकार होत असे. EVM मध्ये असा प्रकार घडत नाही.
४) निवडणुकीचा निकाल जलद लागण्यास मदत होते.
५) इलेक्ट्रॉनिक मतदान यंत्रामध्ये कोणताही घोळ होण्याची शक्यता कमी असते.
FAQ आणि शेअरिंग
FAQ आणि शेअरिंग
इयत्ता सातवी इतिहास आणि नागरिकशास्त्र धडा तिसरा: संविधानाची वैशिष्ट्ये स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे
इयत्ता सातवी इतिहास आणि नागरिकशास्त्र विषयाचा धडा तिसरा: संविधानाची वैशिष्ट्ये यामध्ये भारतीय संविधानाची संघराज्य शासनपद्धती, स्वतंत्र न्यायव्यवस्था, आणि निवडणूक यंत्रणा यांचे शैक्षणिक वर्णन आहे. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, तक्ते, आणि संकल्पना स्पष्टीकरण यांचा समावेश आहे. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त नागरिकशास्त्र अभ्यास साहित्य आणि संविधानाची जाणीव करून देण्याची संधी येथे उपलब्ध आहे. Iyatta Satavi Itihas Nagarikshastra Swadhay PDF आणि गाइड डाउनलोड करा.
कीवर्ड्स: इयत्ता सातवी नागरिकशास्त्र स्वाध्याय, संविधानाची वैशिष्ट्ये, धडा तिसरा स्वाध्याय, 7वी नागरिकशास्त्र स्वाध्याय, नागरिकशास्त्र अभ्यास, संविधानाची वैशिष्ट्ये प्रश्न आणि उत्तरे, Iyatta Satavi Itihas Nagarikshastra Swadhay, Iyatta Satavi Nagarikshastra guide, स्वाध्याय PDF, Indian Constitution Features, Federalism
संबंधित स्वाध्याय: इयत्ता सातवीच्या इतर नागरिकशास्त्र अभ्यास पाठांचे स्वाध्याय शोधण्यासाठी: