इयत्ता सहावी भूगोल पाठ ६: महासागरांचे महत्त्व चे स्वाध्याय आणि प्रश्नोत्तरे

इयत्ता सहावी भूगोल - पाठ: महासागरांचे महत्त्व स्वाध्याय

प्रश्न अ: गटात न बसणारा घटक ओळखा.

१. शंख, मासे, खेकडा, जहाज

शंख मासे खेकडा जहाज

उत्तर: जहाज

स्पष्टीकरण: शंख, मासे आणि खेकडा हे सागरी जीव किंवा नैसर्गिक सागरी उत्पादने आहेत, तर जहाज हे मानवनिर्मित साधन आहे, त्यामुळे ते गटात बसत नाही.

२. अरबी समुद्र, भूमध्य समुद्र, मृत समुद्र, कॅस्पियन समुद्र

अरबी समुद्र भूमध्य समुद्र मृत समुद्र कॅस्पियन समुद्र

उत्तर: मृत समुद्र

स्पष्टीकरण: अरबी समुद्र, भूमध्य समुद्र आणि कॅस्पियन समुद्र हे खार्‍या पाण्याचे मोठे जलाशय आहेत, तर मृत समुद्र हा एक लहान खारट तलाव आहे, ज्याला सामान्यतः समुद्र मानले जात नाही.

३. श्रीलंका, भारत, नॉर्वे, पेरू

श्रीलंका भारत नॉर्वे पेरू

उत्तर: पेरू

स्पष्टीकरण: श्रीलंका, भारत आणि नॉर्वे हे देश समुद्रकिनारी आहेत आणि त्यांचा सागरी व्यापार आणि संस्कृतीशी संबंध आहे, तर पेरू हा दक्षिण अमेरिकेतील देश आहे, ज्याचा सागरी संदर्भ या गटात कमी आहे.

४. दक्षिण महासागर, हिंदी महासागर, पॅसिफिक महासागर, बंगालचा उपसागर

दक्षिण महासागर हिंदी महासागर पॅसिफिक महासागर बंगालचा उपसागर

उत्तर: बंगालचा उपसागर

स्पष्टीकरण: दक्षिण महासागर, हिंदी महासागर आणि पॅसिफिक महासागर हे जागतिक महासागर आहेत, तर बंगालचा उपसागर हा हिंदी महासागराचा एक भाग आहे, त्यामुळे तो स्वतंत्र महासागर नाही.

५. नैसर्गिक वायू, मीठ, सोने, मॅंगनीज

नैसर्गिक वायू मीठ सोने मॅंगनीज

उत्तर: सोने

स्पष्टीकरण: नैसर्गिक वायू, मीठ आणि मॅंगनीज हे महासागरातून मोठ्या प्रमाणात मिळणारे संसाधन आहेत, तर सोने महासागरातून क्वचितच मिळते, त्यामुळे तो गटात बसत नाही.

प्रश्न ब: प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

१. महासागरातून मानव कोणकोणत्या गोष्टी मिळवतो?

• अन्न: मासे, खेकडे, शंख, शिंपले आणि सागरी वनस्पती.
• खनिजे: मीठ, मॅंगनीज, कोबाल्ट, लोह, झिंक, खनिज तेल आणि नैसर्गिक वायू.
• औषधी वनस्पती: सागरी वनस्पतींपासून मिळणारी औषधे.
• शोभेच्या वस्तू: मोती, शंख आणि शिंपले.

स्पष्टीकरण: महासागर हे नैसर्गिक संसाधनांचा खजिना आहे, जे अन्न, खनिजे, औषधे आणि सांस्कृतिक वस्तू पुरवतात, जे मानवी जीवनासाठी महत्त्वाचे आहेत.

२. जलमार्गाने वाहतूक करणे किफायतशीर का ठरते?

• जलमार्गाने मोठ्या प्रमाणात माल वाहून नेण्याची क्षमता आहे, ज्यामुळे प्रति युनिट खर्च कमी होतो.
• सागरी प्रवाहांचा फायदा घेऊन जहाजांचा वेग वाढतो, ज्यामुळे इंधन आणि वेळेची बचत होते.
• जलमार्गावर अडथळे कमी असतात, ज्यामुळे वाहतूक सुलभ आणि स्वस्त होते.

स्पष्टीकरण: जलमार्ग हे आर्थिक आणि पर्यावरणीय दृष्ट्या किफायतशीर आहे, कारण ते मोठ्या प्रमाणात मालवाहतूक कमी खर्चात आणि कार्यक्षमतेने करते.

३. समुद्रसान्निध्य असलेला प्रदेश व खंडांतर्गत प्रदेश यांच्या हवामानात कोणता फरक असतो व का?

• तापमान:
  • समुद्रसान्निध्य: समुद्रकिनारी तापमानात कमी बदल होतात, कारण समुद्राचे पाणी उष्णता शोषून स्थिर तापमान ठेवते.
  • खंडांतर्गत: खंडांतर्गत भागात तापमानात मोठे बदल होतात, कारण जमिनीचे तापमान त्वरित वाढते किंवा कमी होते.
• आर्द्रता:
  • समुद्रसान्निध्य: बाष्पीभवनामुळे हवेत आर्द्रता जास्त असते, ज्यामुळे हवामान दमट राहते.
  • खंडांतर्गत: आर्द्रता कमी असते, ज्यामुळे हवामान कोरडे आणि विषम असते.
• कारण: समुद्राचे पाणी उष्णता शोषून आणि सोडून हवामान स्थिर ठेवते, तर खंडांतर्गत भागात पाण्याचा अभाव आणि जमिनीचे त्वरित तापमान बदल यामुळे हवामान विषम होते.

स्पष्टीकरण: समुद्रसान्निध्य हवामानाला सौम्य आणि दमट बनवते, तर खंडांतर्गत भागात तापमान आणि आर्द्रतेचे मोठे बदल हवामानाला विषम बनवतात.

४. पॅसिफिक महासागराचा किनारा कोणकोणत्या खंडांलगत आहे?

• उत्तर: उत्तर अमेरिका, दक्षिण अमेरिका, आशिया आणि ऑस्ट्रेलिया
• स्पष्टीकरण: पॅसिफिक महासागर हा जगातील सर्वात मोठा महासागर आहे, जो पश्चिमेला आशिया आणि ऑस्ट्रेलिया, तर पूर्वेला उत्तर आणि दक्षिण अमेरिकेच्या किनार्‍यांना स्पर्श करतो.

महासागरांचे महत्त्व स्वाध्याय - sahavi bhugol

इयत्ता सहावी भूगोल पाठ ६: महासागरांचे महत्त्व ही महासागरातील संसाधने, जलमार्ग वाहतूक आणि हवामान यांचा अभ्यास करते. या स्वाध्यायात महासागरांच्या उपयोगावर प्रश्नोत्तरे आहेत. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त भूगोल अभ्यास साहित्य येथे उपलब्ध आहे.

कीवर्ड्स: महासागरांचे महत्त्व, स्वाध्याय, sahavi bhugol, इयत्ता सहावी भूगोल, महासागर संसाधने, जलमार्ग वाहतूक, हवामान, भूगोल अभ्यास