इयत्ता सहावी मराठी - पाठ: दुखणं बोटभर स्वाध्याय
प्रश्न १: चार-पाच वाक्यांत उत्तरे लिहा
अ) लेखिकेच्या बोटाला दुखापत कशी झाली? दुखापत झाल्यावर लेखिकेने काय केले?
लेखिकेने कडक गुळ फोडण्यासाठी बत्त्याने ठेचताना चुकून उजव्या हाताच्या बोटावर घाव घातला, ज्यामुळे तिच्या बोटाला दुखापत झाली. वेदनेमुळे तिने बोट तोंडात घातले आणि मलम लावले. त्यानंतर तिने गरम पाण्याने बोट शेकले आणि फुगलेल्या बोटाला तेलाने मालिश केली. बोट बरे न झाल्याने तिने शेवटी डॉक्टरांना फोन केला.
आ) ठसठसणाऱ्या बोटाचं वर्णन लेखिकेने कसे केले आहे?
लेखिकेने ठसठसणाऱ्या बोटाचे वर्णन विनोदी पद्धतीने केले आहे. ती म्हणते की, बोटाला मलम लावूनही त्याचा राग कायम होता, जणू ते मानी माणसासारखे ताठले होते. गरम पाण्याने शेकल्यानंतरही बोटाने “मोडेन पण वाकणार नाही” असा मराठमोळा बाणा दाखवला. तेलमालिश करूनही त्याचा ताठपणा कमी झाला नाही, असे तिने वर्णन केले.
इ) बोटाला लागल्यामुळे लेखिकेच्या कामावर काय परिणाम झाला?
बोटाला दुखापत झाल्याने डॉक्टरांनी लेखिकेच्या बोटाला स्ट्रॅपिंग केले, ज्यामुळे तिला कामावर रजा घ्यावी लागली. तिला सर्व कामे डाव्या हाताने करावी लागली, ज्यामुळे केस विंचरणे, पकडणे, ढवळणे, शिवणे किंवा लिहिणे यासारखी कामे नीट जमत नव्हती. यामुळे तिच्या दैनंदिन कामकाजावर मोठा परिणाम झाला.
प्रश्न २: का ते लिहा
- लेखिकेला कपाळाला हात लावण्याची वेळ आली: बोट बरे होण्यासाठी तीन महिन्यांचा कालावधी आणि खर्च लागला, तसेच त्या काळात कामकाज थांबल्याने लेखिकेला कपाळाला हात लावण्याची वेळ आली.
- लेखिका डॉक्टरांकडे जाण्यास तयार झाली: लेखिकेने बोटावर मलम, शेक, तेलमालिश यासारखे घरगुती उपाय केले, पण बोट बरे झाले नाही. भाच्याने डॉक्टरांना फोन करण्याचा सल्ला दिल्याने ती डॉक्टरांकडे जाण्यास तयार झाली.
- दवाखान्यात गेल्यावर लेखिकेच्या पोटात गोळा आला: दवाखान्यात प्लास्टरमधील पाय, कुबड्याधारी रुग्ण आणि गळ्यात हात अडकवलेले रुग्ण पाहून लेखिकेला आपल्या बोटाच्या दुखापतीची तीव्रता जाणवली, ज्यामुळे तिच्या पोटात गोळा आला.
- दवाखान्यातून लेखिका जड अंतःकरणाने घरी परतली: डॉक्टरांनी दुखऱ्या बोटासह दोन बाजूच्या बोटांना स्ट्रॅपिंग करून हात गळ्यात अडकवला आणि उपचारासाठी खर्च झाल्याने लेखिकेची पर्स हलकी झाली, त्यामुळे ती जड अंतःकरणाने घरी परतली.
- लेखिकेला आता बोटाचे महत्त्व समजले आहे: दुखापत बरी झाल्यावरही लेखिका बोटे मोडू किंवा मूठ घट्ट वळवू शकत नव्हती, ज्यामुळे तिला बोटाशिवाय कामे करणे किती अवघड आहे हे समजले आणि बोटाचे महत्त्व कळले.
प्रश्न ३: तुमच्या वर्गमित्राला दुखापत झाली, तर तुम्ही त्याला कशी मदत कराल?
जर माझ्या वर्गमित्राला दुखापत झाली, तर मी त्याला तात्काळ प्रथमोपचार देईन, जसे की जखम स्वच्छ करणे किंवा मलम लावणे. त्याला शक्य तितक्या लवकर डॉक्टरकडे घेऊन जाईन आणि गंभीर दुखापतीसाठी त्याला धीर देईन. त्याला वेळेवर औषधे घेण्यास सांगीन आणि शाळेतील गमतीजमती सांगून त्याचे मन राखीन. शाळेत येणे शक्य नसल्यास, मी त्याला शिकवलेला अभ्यास समजावून देईन.
प्रश्न ४: पाठामध्ये बोटाला दुखापत होण्यापासून बोट बरे होईपर्यंत आलेल्या घटना क्रमवार लिहा
- गुळ फोडताना बत्त्याचा घाव बोटावर बसला.
- वेदनेमुळे लेखिकेने बोट तोंडात घातले.
- ठसठस कमी व्हावी म्हणून बोटावर मलम लावले.
- फुगलेले बोट कमी व्हावे म्हणून गरम पाण्याने शेकले.
- बोटाचा ताठपणा कमी व्हावा म्हणून तेलमालिश केली.
- भाच्याच्या सल्ल्याने डॉक्टरांना फोन केला.
- डॉक्टरांनी बोटाला स्ट्रॅपिंग करून हात गळ्यात अडकवला.
- डाव्या हाताने कामे करताना अडचणी आल्या.
- स्ट्रॅपिंग काढल्यानंतरही बोट पूर्ण बरे झाले नाही.
- कामावर परत हजर झाली.
- लेखिकेला बोटाचे महत्त्व समजले.
प्रश्न ५: दुखापत झालेले बोट तुमच्याशी बोलते आहे अशी कल्पना करून दहा-बारा ओळी लिहा
फळे कापताना चुकून माझ्या बोटावर सुरी लागली, आणि अचानक ते माझ्याशी बोलू लागले. “अरे, मला किती वेदना होतायत, पाहा ना, रक्ताच्या धारा वाहताहेत!” बोट रागाने म्हणाले, “तू मोबाइलवर बोलत फळे कापायला गेलास आणि माझ्यावर सुरी चालवलीस!” त्याने सांगितले, “घाबरू नको, प्रथमोपचार पेटीतले औषध लाव आणि मला कापडाने बांध.” पुढे तो म्हणाला, “आईला सांगून मला डॉक्टरकडे घेऊन चल, ते मलमपट्टी करतील.” “लवकर बरे होऊन मी तुला पुन्हा साथ देईन, पण यापुढे जरा जपून!” बोटाच्या या बोलण्याने मला त्याची काळजी घेण्याचे महत्त्व कळले.
प्रश्न ६: तुम्हांला ठेच लागून जखम झाली तर काय कराल ते लिहा
ठेच लागून जखम झाल्यास मी प्रथम जखम स्वच्छ पाण्याने धुऊन स्वच्छ करीन. त्यानंतर प्रथमोपचार पेटीतील जंतुनाशक मलम लावून जखमेला पट्टी बांधीन, ज्यामुळे रक्तस्त्राव थांबेल. आईच्या मदतीने योग्य वेळी औषध बदलून जखमेची काळजी घेईन. जर जखम बरी न झाल्यास किंवा गंभीर वाटल्यास मी त्वरित डॉक्टरकडे जाईन.
समानार्थी आणि विरुद्धार्थी शब्द
अ) समानार्थी शब्द:
- वहिनी – भावजय
- कथा – कहाणी
- आघात – घाव
- ललाट – कपाळ
- त्रास – दुखण
- सकाळ – प्रभात
- नवल – आश्चर्य
- तोरा – मानी
- हात – कर
- गरम – थंड
- उजवा – डावा
- घट्ट – सैल
- दुर्लक्ष – लक्षपूर्वक
वाक्प्रचारांचा उपयोग
- वायफळ चर्चा: मिटिंगमध्ये लोक मुख्य मुद्दा सोडून वायफळ चर्चा करत होते.
- ठसठसणे: राणीचे बोट काल कापल्याने आज ठसठसत आहे.
- बाळबोध: गोळ्यांनी बोट कसे बरे होईल, अशी लेखिकेला बाळबोध शंका होती.
- जड अंतःकरण: आईवडिलांनी जड अंतःकरणाने राजूला परदेशी शिक्षणासाठी पाठवले.
- बट्ट्याबोळ: बोटाच्या दुखापतीमुळे राजूच्या कामाचा बट्ट्याबोळ झाला.
- हत्तीच्या पावलांनी येणे: आईने हाक मारल्यानंतर राम हत्तीच्या पावलांनी चालत आला.
- मुंगीच्या पावलांनी जाणे: श्यामचा ताप मुंगीच्या पावलांनी कमी होत आहे.
- जायबंदी: युद्धात अनेक सैनिक जायबंदी झाले.
खेळूया शब्दांशी
ई) यमक जुळणारी वाक्ये:
नोंद: आकृती किंवा विशिष्ट शब्द प्रदान न केल्याने, खाली नमुना गट दिले आहेत.
- त्याचा खिसा गरम, पगाराच्या पहिल्या आठवड्यातच झाला नरम.
- मोडेन पण वाकणार नाही, सत्याची बाजू कधी सोडणार नाही.
- बोटभर दुखणं, तरीही मनात आहे खूप खणखण.
- मनावरचा उतरला ताण, आता नाही होणार हैराण.
- हातपाय
- पाठपोट
- केसबिस
- डोळेबिळे
- गच्च
- अख्खी
- किल्ला
- चिठ्ठी
- गुड्डी
- अण्णा
- गप्प
- धम्म
नोंद: आकृती किंवा विशिष्ट शब्द प्रदान न केल्याने, खाली नमुना गट दिले आहेत.
- घर – दर
- पाणी – राणी
- किती – नीती
वाक्प्रचार: हात आणि पोट
पोट:
- पोटात गोळा येणे
- पोटात घेणे
- पोटात शिरणे
- पोट भरणे
- हातावर तुरी देणे
- हात देणे
- हात दाखवणे
- हात कपाळाला लावणे
विनोदी वाक्ये
- कळ लागल्यामुळे आणि बोट वळवायची नसल्याने मी आपली नुसतीच कळवळायची.
- आता पोटात गेलेल्या गोळ्यांना बोट बरे करायचे की पोट, हे ही कसे समजत असावे?
बोटासाठी विशेषणे
- ठसठसणारे
- उजवे
- एकच
- टम्म
सकर्मक आणि अकर्मक विश्लेषण
| वाक्य | प्रकार |
|---|---|
| आई भाकरी करते. | सकर्मक |
| गणेश रस्त्यात पडला. | अकर्मक |
| उद्या दिवाळी आहे. | अकर्मक |
| अनुराधा पत्र लिहिते. | सकर्मक |
| सुरेखाचे डोके दुखते. | अकर्मक |
| गाई झाडाखाली बसल्या. | अकर्मक |
दुखणं बोटभर स्वाध्याय - sahavi marathi
इयत्ता सहावी मराठी पाठ १७: दुखणं बोटभर ही बोटाच्या दुखापतीचे विनोदी आणि शिक्षणात्मक वर्णन करते. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, वाक्प्रचार, समानार्थी-विरुद्धार्थी शब्द, आणि सकर्मक-अकर्मक विश्लेषण यांचा समावेश आहे. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त मराठी अभ्यास साहित्य, दुखापतीमुळे कामावर झालेला परिणाम, आणि वैद्यकीय उपचारांचे महत्त्व येथे समजावून सांगितले आहे.
कीवर्ड्स: दुखणं बोटभर, स्वाध्याय, sahavi marathi, इयत्ता सहावी मराठी, दुखापत, मराठी अभ्यास