चाल आणि वेग यात काय फरक आहे?

चाल ही अदिश राशी आहे, जी वेळेच्या समप्रमाणात कापलेले अंतर दर्शवते. वेग ही सदिश राशी आहे, जी विशिष्ट दिशेने एकक कालावधीत कापलेले अंतर दर्शवते.

विस्थापन म्हणजे काय?

विस्थापन म्हणजे एखाद्या गतिमान वस्तूने आरंभीच्या ठिकाणापासून अंतिम ठिकाणापर्यंत एका दिशेने पार केलेले कमीत कमी अंतर.

इयत्ता सातवी सामान्य विज्ञान धडा ७: गती, बल व कार्य स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

इयत्ता सातवीच्या सामान्य विज्ञानातील "गती, बल व कार्य" हा धडा चाल, वेग, त्वरण, बल, आणि कार्य यांचे शैक्षणिक वर्णन करतो. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, गतीच्या संकल्पना, आणि बलाचे परिणाम यांचा समावेश आहे, जे विद्यार्थ्यांना भौतिकशास्त्र समजण्यास मदत करते.

प्रश्न १: रिकाम्या जागी योग्य पर्याय

अ. जर एखादी वस्तू वेळेच्या समप्रमाणात अंतर कापत असेल, तर त्या वस्तूची चाल ............. असते.

एकसमान

आ. जर वस्तू एकसमान वेगाने जात असेल तर तिचे त्वरण ............. असते.

शून्य

इ. ............. ही राशी अदिश राशी आहे.

चाल

ई. ............. म्हणजे विशिष्ट दिशेने एकक कालावधीत वस्तूने कापलेले अंतर.

वेग

प्रश्न २: आकृतीचे निरीक्षण

सचिन आणि समीर मोटरसायकलवरून A या ठिकाणाहून निघाले. B या फाट्यापाशी वळून C येथे काम करून CD मार्गे ते D या फाट्याशी आले व पुढे E येथे पोहोचले. त्यांना एकूण 1 तास एवढा वेळ लागला. त्यांचे A पासून E पर्यंतचे प्रत्यक्ष कापलेले अंतर व विस्थापन काढा. त्यावरून चाल काढा. A पासून E पर्यंत AE या दिशेने त्यांचा वेग किती होता? या वेगाला सरासरी वेग म्हणता येईल का?

एकूण अंतर: ३ + ४ + ५ + ३ = १५ किमी
प्रत्यक्ष कापलेले अंतर: १५ किमी
एकूण विस्थापन: A पासून E पर्यंत = ३ + ३ + ३ = ९ किमी
चाल = अंतर / काळ = १५ / १ = १५ किमी/तास
वेग = विस्थापन / काळ = ९ / १ = ९ किमी/तास
हा सरासरी वेग आहे.

प्रश्न ३: योग्य जोडी निवडा

१. कार्य

ज्यूल, अर्ग

२. बल

न्यूटन, डाईन

३. विस्थापन

मीटर, सेमी

प्रश्न ४: पक्ष्याचे विस्थापन

तारेवर बसलेला पक्षी उडून एक गिरकी घेऊन पुन्हा बसलेल्या जागी येतो. त्याने एका गिरकीत कापलेले एकूण अंतर व त्याचे विस्थापन यांबाबत स्पष्टीकरण द्या.

१. पक्ष्याने गिरकीत कापलेले अंतर जास्त आहे.
२. पुन्हा त्याच जागी आल्याने विस्थापन शून्य आहे.
३. विस्थापन म्हणजे आरंभीच्या ठिकाणापासून अंतिम ठिकाणापर्यंत एका दिशेने कापलेले कमीत कमी अंतर.

प्रश्न ५: संकल्पना स्पष्ट करा

बल, कार्य, विस्थापन, वेग, त्वरण, अंतर या विविध संकल्पना तुमच्या शब्दांत दैनंदिन जीवनातील उदाहरणांसह स्पष्ट करा.

बल: दगड उचलणे.
कार्य: रस्त्यावरील झाडाची फांद बाजूला करणे.
विस्थापन: घरातून शाळेत जाणे.
वेग: गाडी ठराविक अंतर ठराविक वेगाने कापणे.
त्वरण: वाहनाचा वेग वाढवणे (धन त्वरण) किंवा ब्रेक दाबणे (ऋण त्वरण).
अंतर: शाळेपर्यंतचे एकूण कापलेले अंतर.

प्रश्न ६: त्वरण काढा

एका सपाट व गुळगुळीत पृष्ठभागावर एक चेंडू A पासून D कडे घरंगळत जात आहे. त्याची चाल 2 सेमी/सेकंद इतकी असून B येथे आल्यावर मागील बाजूने C पर्यंत त्याला सतत ढकलले. C पासून D येथे गेल्यावर त्याची चाल 4 सेमी/सेकंद झाली. B पासून C पर्यंत जाण्यासाठी चेंडूला 2 सेकंद वेळ लागला, तर B व C दरम्यान चेंडूचे किती त्वरण घडले ते सांगा.

वेगातील बदल = ४ सेमी/सेकंद - २ सेमी/सेकंद = २ सेमी/सेकंद
त्वरण = वेगातील बदल / काळ = २ सेमी/सेकंद / २ सेकंद = १ सेमी/सेकंद²

प्रश्न ७: उदाहरणे सोडवा

अ. एकसारख्या वेगाने चाललेल्या मोटारीला थांबवण्यासाठी 1000 N बल लावले, तरीही मोटार 10 मीटर अंतर चालून थांबली. या ठिकाणी कार्य किती झाले?

F = 1000 N, S = -10 m
W = F × S = 1000 N × (-10 m) = -10000 J

आ. 20 किलोग्रॅम वस्तुमानाची गाडी सपाट व गुळगुळीत रस्त्यावरून 2 N इतके बल लावल्यावर 50 मीटर सरळ रेषेत गेली, तेव्हा बलाने किती कार्य केले?

F = 2 N, S = 50 m
W = F × S = 2 N × 50 m = 100 J

FAQ आणि शेअरिंग

हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करा.

हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत WhatsApp, Facebook, किंवा ईमेलद्वारे शेअर करा. स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास खाली कमेंट करून सांगा!

स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास आम्हाला कमेंट करून सांगा.

आपल्या अभिप्रायाने आम्हाला प्रोत्साहन मिळेल. खालील कमेंट विभागात आपले विचार लिहा!