इयत्ता पाचवी मराठी २६: पाण्याची गोष्ट स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

इयत्ता पाचवीच्या मराठी मधील "पाण्याची गोष्ट" हा पाठ पाण्याच्या टंचाईची समस्या, त्यामुळे होणारे परिणाम आणि पाण्याची बचत यांचे शैक्षणिक वर्णन करतो. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, पाणी व्यवस्थापन, सामाजिक जागरूकता, आणि भूतकाळ-भविष्यकाळ यांचा समावेश आहे, जे विद्यार्थ्यांना पाण्याच्या महत्त्वाची जाणीव करून देते.

पाण्याची गोष्ट - प्रश्न १: दोन-तीन वाक्यांत उत्तरे लिहा

प्रश्न १: दोन-तीन वाक्यांत उत्तरे लिहा

अ) रत्नाला शाळेत जायला उशीर का होणार होता?

रत्नाला शाळेत जायला उशीर होणार होता कारण तिच्या गावात मंगळवारी पाणी यायचे. त्या दिवशी तिला आणि तिच्या आईला पाणी भरण्यासाठी जास्त वेळ लागायचा.

आ) या संवादातील मुलांकडे कोणकोणत्या दिवशी पाणी येते?

संवादातील मुलांकडे पाणी वेगवेगळ्या दिवशी येते: रत्नाकडे मंगळवारी, कौशाकडे रविवारी, आणि मोहनकडे सोमवारी.

इ) कौशाच्या घरी पाणी भरण्यासाठी कोणती तयारी करतात?

कौशाच्या घरी पाणी भरण्यासाठी रात्रीच हंडे, कळश्या, तपेल्या, बादल्या आणि डबे रांगेत ठेवतात. सकाळी पाणी आल्यावर ते भरले जाते.

ई) पाऊस कमी पडल्यामुळे काय होते?

पाऊस कमी पडल्यामुळे कोरडा दुष्काळ पडतो. पिण्यासाठी आणि शेतीसाठी पाण्याची कमतरता भासते, आणि अन्नधान्य, चारा आणि वीज यांच्या समस्या निर्माण होतात.

उ) जमिनीला 'पाण्याची बँक' असे का म्हटले आहे?

जमिनीला 'पाण्याची बँक' असे म्हटले आहे कारण पावसाचे पाणी जमिनीत मुरवले तर ते साठवले जाते. भविष्यात गरज पडल्यास विहिरी, कूपनलिका आणि तलावांद्वारे हे पाणी उपलब्ध होते.

पाण्याची गोष्ट - प्रश्न २: 'दुष्काळ' या विषयावर आठ ते दहा ओळी लिहा

प्रश्न २: 'दुष्काळ' या विषयावर आठ ते दहा ओळी लिहा

दुष्काळ ही एक गंभीर नैसर्गिक आपत्ती आहे, जी कमी पावसामुळे उद्भवते. यामुळे पिण्यासाठी आणि शेतीसाठी पाण्याची कमतरता भासते. शेतातील पिके नष्ट होतात, आणि अन्नधान्याचा तुटवडा निर्माण होतो. जनावरांना चारा मिळत नाही, आणि त्यामुळे पशुधनावर परिणाम होतो. गावांमध्ये टँकरद्वारे पाणीपुरवठा करावा लागतो, आणि लोकांना पाण्यासाठी वणवण करावी लागते. दुष्काळामुळे मुलांच्या शिक्षणावर आणि लोकांच्या आरोग्यावरही वाईट परिणाम होतो. पाण्याची बचत आणि पाणी अडवून जिरवणे यासारख्या उपायांनी दुष्काळाचा सामना करता येऊ शकतो. म्हणूनच पाण्याचे महत्त्व समजून त्याचा काळजीपूर्वक वापर करणे गरजेचे आहे.

पाण्याची गोष्ट - प्रश्न ३: निरीक्षण करा, सांगा व लिहा

प्रश्न ३: निरीक्षण करा, सांगा व लिहा

अ) तुमच्या घरी पाणी कसे येते? किती वेळा? पाणी भरण्याचे काम कोण करते?

माझ्या घरी पाणी नळाद्वारे येते, आणि ते दररोज सकाळी आणि संध्याकाळी अर्धा तास मिळते. पाणी भरण्याचे काम माझी आई आणि मी मिळून करतो.

आ) तुम्ही अंघोळीसाठी दररोज अंदाजे किती पाणी वापरता? त्यात कशी बचत करता येईल?

मी अंघोळीसाठी दररोज सुमारे १० ते १५ लिटर पाणी वापरतो. शॉवरऐवजी बादली वापरून आणि नळ बंद ठेवून पाण्याची बचत करता येते.

इ) घराखेरीज खालील ठिकाणी पाणी वाया जाऊ नये, म्हणून काय करता येईल, ते चर्चा करून लिहा.

• शाळा: शाळेतील नळ गळत असल्यास दुरुस्त करावेत आणि पाणी पिताना ग्लास पूर्ण भरू नये.
• जलतरण तलाव: तलावातील पाणी नियमित स्वच्छ करून पुन्हा वापरावे आणि गळती टाळावी.
• शेती: ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर करून आणि पावसाचे पाणी शेततळ्यात साठवून पाण्याची बचत करता येईल.
• सार्वजनिक नळ: सार्वजनिक नळ वापरल्यानंतर बंद करावेत आणि पाणी सांडू देऊ नये.
• हॉटेल: हॉटेलमध्ये पाण्याचा वापर मर्यादित ठेवावा आणि ग्राहकांना गरजेनुसारच पाणी द्यावे.

पाण्याची गोष्ट - प्रश्न ४: पाण्यासंबंधीच्या शब्दसमूहांचे अर्थ जाणून घ्या आणि वाक्ये बनवा

प्रश्न ४: पाण्यासंबंधीच्या शब्दसमूहांचे अर्थ जाणून घ्या आणि वाक्ये बनवा

• पाणी जोखणे (मोजणे): गावात पाणी जोखून प्रत्येक घराला समान वाटप केले जाते.
• पाणी पाजणे (देणे): शेतकऱ्याने बैलांना पाणी पाजले आणि मग कामाला सुरुवात केली.
• डोळ्यांत पाणी आणणे (रडणे): दुष्काळाची बातमी ऐकून गावकऱ्यांच्या डोळ्यांत पाणी आले.
• तोंडचे पाणी पळणे (आश्चर्यचकित होणे): पाण्याच्या टंचाईची तीव्रता पाहून त्याचे तोंडचे पाणी पळाले.
• पाणी पडणे (प्रतिष्ठा कमी होणे): चुकीच्या निर्णयामुळे त्याच्या घराण्यावर पाणी पडले.
• पालव्या घड्यावर पाणी (नवीन सुरुवात): नव्या शेततळ्याच्या उद्घाटनाने गावाच्या समृद्धीवर पालव्या घड्यावर पाणी पडले.

पाण्याची गोष्ट - उपक्रम

उपक्रम

• १. 'पाणी' या विषयावरील वर्तमानपत्रांतील बातम्यांची कात्रणे कापून त्यांचा संग्रह करा: विद्यार्थ्यांनी पाण्याची टंचाई, दुष्काळ, किंवा पाणी बचतीवरील बातम्या गोळा करून त्यांचा संग्रह तयार करावा.
• २. 'पाण्याची बचत' या विषयावर घोषवाक्ये तयार करा: उदाहरणे - "पाणी वाचवा, भविष्य सजवा!", "एक थेंब पाणी, जीवनाची साखळी!", "पाणी अडवा, पाणी जिरवा, आयुष्य सजवा!"

पाण्याची गोष्ट - गटात न बसणारा शब्द ओळखा

गटात न बसणारा शब्द ओळखा व लिहा

• १) उठतो, बसतो, हसतो, पळतो, मुलगा: मुलगा - कारण बाकी सर्व क्रियापदे आहेत, तर मुलगा हा नाम आहे.
• २) तो, तुला, मुलीला, त्याने, आम्ही: त्याने - कारण बाकी सर्व सर्वनामे आहेत, तर त्याने हे सर्वनामासह कर्ता आहे.
• ३) सुंदर, फूल, टवटवीत, कोमेजलेले, हिरवेगार: फूल - कारण बाकी सर्व विशेषणे आहेत, तर फूल हा नाम आहे.
• ४) रत्नागिरी, जिल्हा, पुणे, चंद्रपूर, बीड: जिल्हा - कारण बाकी सर्व जिल्ह्यांची नावे आहेत, तर जिल्हा हा सामान्य संज्ञा आहे.
• ५) पालापाचोळा, सगेसोयरे, दिवसरात्र, दगडधोंडे: सगेसोयरे - कारण बाकी सर्व संयुक्त शब्द आहेत, तर सगेसोयरे हा संयुक्त शब्द नाही.
• ६) सौंदर्य, शांतता, शहाणपणा, गोड, श्रीमंती: गोड - कारण बाकी सर्व भाववाचक संज्ञा आहेत, तर गोड हा विशेषण आहे.
• ७) नद्या, झाड, फुले, पाने, फळे: नद्या - कारण बाकी सर्व झाडाशी संबंधित संज्ञा आहेत, तर नद्या हा वेगळा प्रकार आहे.
• ८) इमारत, वाडा, खोली, खिडकी, बाग: बाग - कारण बाकी सर्व घराशी संबंधित संज्ञा आहेत, तर बाग हा बाहेरील भाग आहे.
• ९) खाल्ला, खेळते, लिहिले, वाचले, पाहिले: खेळते - कारण बाकी सर्व भूतकाळातील क्रियापदे आहेत, तर खेळते हे वर्तमानकाळी आहे.
• १०) जाईल, बसेल, बोलेल, आला, लिहीन: आला - कारण बाकी सर्व भविष्यकाळातील क्रियापदे आहेत, तर आला हा भूतकाळी आहे.
• ११) प्रसिद्ध, प्रतिबिंब, अवकळा, दुकानदार, गैरसमज: प्रसिद्ध - कारण बाकी सर्व संज्ञा आहेत, तर प्रसिद्ध हा विशेषण आहे.

इयत्ता पाचवी मराठी २६: पाण्याची गोष्ट स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

इयत्ता पाचवी मराठी चा पाठ: पाण्याची गोष्ट यामध्ये पाण्याची टंचाई, दुष्काळ, आणि पाण्याची बचत यांचे शैक्षणिक वर्णन आहे. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, पाणी व्यवस्थापन, सामाजिक जागरूकता, आणि भूतकाळ-भविष्यकाळ यांचा समावेश आहे. विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त मराठी अभ्यास साहित्य आणि पाण्याच्या महत्त्वाची जाणीव करून देणारी संधी येथे उपलब्ध आहे.

कीवर्ड्स: इयत्ता पाचवी मराठी, पाण्याची गोष्ट, स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे, 5वी स्वाध्याय, मराठी अभ्यास, पाण्याची टंचाई, पाण्याची बचत, सामाजिक जागरूकता, भूतकाळ, भविष्यकाळ

संबंधित स्वाध्याय: इयत्ता पाचवीच्या इतर मराठी पाठांचे स्वाध्याय शोधण्यासाठी:

• माय मराठी!
• बंडूची इजार
• सावरपाडा एक्सप्रेस
• मुंग्यांच्या जगात
• माहेर
• अरण्यलिपी
• प्रिय बाई
• जनाई
• रंग जादुच्या पेटीमधले
• वल्हवा रं वल्हवा
• कठीण समय येतां
• माळीण गाव एक घटना
• सण एक दिन
• राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज
• आपल्या समस्या आपले उपाय
• स्वच्छतेचा प्रकाश
• पुस्तके
• कारागिरी
• वासरू
• माझं शाळेचं नक्की झालं!
• प्रश्न विचारा पुन्हा पुन्हा
• अति तिथं माती
• छत्रपती राजर्षी शाहूमहाराज
• कापणी
• ढोल

FAQ: पाण्याची गोष्ट स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

१. पाण्याची गोष्ट स्वाध्याय कोणत्या विषयाचा आहे?

हा स्वाध्याय इयत्ता पाचवीच्या मराठी या विषयाचा आहे, ज्यामध्ये पाण्याची टंचाई, बचत आणि सामाजिक जागरूकता यांचे वर्णन आहे.

२. पाण्याची गोष्ट पाठात कोणत्या समस्यांचा उल्लेख आहे?

पाण्याची गोष्ट पाठात पाण्याची टंचाई, दुष्काळ, पूर, आणि भूजल पातळी खालावणे यांसारख्या समस्यांचा उल्लेख आहे.

३. पाण्याची गोष्ट पाठातून कोणता संदेश मिळतो?

पाण्याची गोष्ट पाठातून पाण्याची बचत करणे, पाणी अडवून जिरवणे आणि स्वच्छ पाण्याचा अधिकार सर्वांना मिळावा यासाठी जागरूक राहण्याचा संदेश मिळतो.

४. जमिनीला 'पाण्याची बँक' असे का म्हटले आहे?

जमिनीला 'पाण्याची बँक' असे म्हटले आहे कारण पावसाचे पाणी जमिनीत मुरवले तर ते साठवले जाते आणि भविष्यात गरज पडल्यास उपलब्ध होते.