इयत्ता सहावी सामान्य विज्ञान चा पदार्थ आपल्या वापरातील स्वाध्याय कोणत्या विषयाचा आहे?

हा स्वाध्याय इयत्ता सहावीच्या सामान्य विज्ञान विषयाचा आहे, ज्यामध्ये नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित पदार्थांचे उपयोग आणि निर्मिती यांचे वर्णन आहे.

कागद वाचवणे का महत्त्वाचे आहे?

कागद वाचवल्याने वृक्षतोड कमी होते, पर्यावरणाचे रक्षण होते, आणि संसाधनांची बचत होते.

इयत्ता सहावी सामान्य विज्ञान ६: पदार्थ आपल्या वापरातील स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

इयत्ता सहावी सामान्य विज्ञान ६: पदार्थ आपल्या वापरातील स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे

Q: व्हल्कनायझेशन म्हणजे काय?

व्हल्कनायझेशन ही रबराला गंधकासोबत तापवून कठीण आणि टिकाऊ बनवण्याची प्रक्रिया आहे.

इयत्ता सहावीच्या सामान्य विज्ञान विषयातील "पदार्थ आपल्या वापरातील" हा पाठ नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित पदार्थांचे महत्त्व, त्यांचे उपयोग, आणि निर्मिती प्रक्रिया यांचे शैक्षणिक वर्णन करतो. या स्वाध्यायात प्रश्नोत्तरे, व्हल्कनायझेशन, कागदनिर्मिती, आणि संसाधनांची काटकसर यांचा समावेश आहे, जे विद्यार्थ्यांना विज्ञान आणि पर्यावरण जागरूकता शिकण्यास मदत करते.

पदार्थ आपल्या वापरातील - प्रश्न १: रिकाम्या जागी योग्य शब्द

प्रश्न १: रिकाम्या जागी योग्य शब्द भरा

अ) व्हल्कनायझेशनमध्ये तयार होणारे रबर ................. पदार्थ आहे.

टणक.

आ) नैसर्गिक पदार्थांवर ................. करून मानवनिर्मित पदार्थ तयार केले जातात.

प्रक्रिया.

इ) न्यूयॉर्क व लंडन येथे ................. हा कृत्रिम धागा तयार झाला.

नायलॉन.

ई) रेयॉनला ................. नावाने ओळखले जाते.

कृत्रिम रेशीम.

पदार्थ आपल्या वापरातील - प्रश्न २: उत्तरे लिहा

प्रश्न २: खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा

अ) मानवनिर्मित पदार्थांची गरज का निर्माण झाली?

मानवाच्या सतत वाढत जाणाऱ्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आणि जीवन सुकर करण्यासाठी मानवनिर्मित पदार्थांची आवश्यकता निर्माण झाली. नैसर्गिक पदार्थांचे साठे मर्यादित असल्याने, त्यांच्यावर प्रक्रिया करून नवीन, टिकाऊ, आणि स्वस्त पदार्थ तयार करण्याची गरज वाढली. उदाहरणार्थ, नायलॉन आणि प्लास्टिक सारखे पदार्थ नैसर्गिक संसाधनांवरील अवलंबित्व कमी करतात आणि विविध उपयोगांसाठी उपयुक्त ठरतात.

आ) निसर्गातून कोणकोणते वनस्पतीजन्य आणि प्राणीजन्य पदार्थ मिळतात?

निसर्गातून मिळणारे वनस्पतीजन्य पदार्थ म्हणजे कापूस, ताग, आम्बडी, लाकूड, फळे, आणि फुले. प्राणीजन्य पदार्थांमध्ये चामडे, रेशीम, लोकर, लाख, आणि मोती यांचा समावेश होतो. हे पदार्थ नैसर्गिकरित्या वनस्पती आणि प्राण्यांपासून मिळतात आणि मानवाच्या विविध गरजांसाठी वापरले जातात.

इ) व्हल्कनायझेशन म्हणजे काय?

व्हल्कनायझेशन ही रबराला कठीण आणि टिकाऊ बनवण्याची प्रक्रिया आहे. यामध्ये रबराला गंधकासोबत १४०-१८० अंश सेल्सिअस तापमानाला तापवले जाते, ज्यामुळे रबराची लवचिकता आणि मजबुती वाढते. ही पद्धत चार्ल्स गुडइयर यांनी विकसित केली, आणि यामुळे रबराचा उपयोग टायर, खेळणी, आणि इतर वस्तूंमध्ये वाढला.

ई) नैसर्गिकरीत्या कोणत्या पदार्थांपासून धागे मिळतात?

नैसर्गिकरित्या कापूस, ताग, आम्बडी, लोकर, आणि रेशीम या पदार्थांपासून धागे मिळतात. कापूस आणि ताग वनस्पतींपासून, तर लोकर आणि रेशीम प्राण्यांपासून मिळतात. हे धागे कापडनिर्मितीसाठी वापरले जातात आणि त्यांचा उपयोग कपडे, दोर, आणि इतर वस्तू बनवण्यासाठी होतो.

पदार्थ आपल्या वापरातील - प्रश्न ३: उपयोग

प्रश्न ३: खालील पदार्थांचे उपयोग लिहा

अ) माती.

मातीचा उपयोग बांधकामासाठी विटा, कौले, आणि सिमेंट तयार करण्यासाठी होतो. शेतीसाठी माती सुपीकता प्रदान करते, ज्यामुळे पिके वाढतात. मातीपासून भांडी, कुंड्या, आणि मूर्ती यांसारख्या कलाकृती बनवल्या जातात. याशिवाय, मातीचा उपयोग चूल आणि पारंपरिक घरबांधणीसाठीही होतो.

आ) लाकूड.

लाकडाचा उपयोग इमारती, घरे, आणि फर्निचर बनवण्यासाठी होतो, जसे की खिडक्या, दरवाजे, आणि टेबल. इंधन म्हणून लाकूड ग्रामीण भागात स्वयंपाक आणि उष्णता यासाठी वापरले जाते. याशिवाय, लाकडापासून कागद आणि हस्तकला वस्तूही तयार होतात. लाकडाचा उपयोग बोटी आणि शेतीची अवजारे बनवण्यासाठीही होतो.

इ) नायलॉन.

नायलॉनचे धागे मजबूत, चमकदार, आणि पारदर्शी असल्याने त्यांचा उपयोग मासेमारीची जाळी आणि दोरखंड बनवण्यासाठी होतो. वस्त्रनिर्मितीमध्ये नायलॉनपासून कपडे, मोजे, आणि पॅराशूट तयार केले जातात. याशिवाय, नायलॉनचा उपयोग प्लास्टिकच्या वस्तू, यंत्रसामग्रीचे भाग, आणि बॅग बनवण्यासाठी होतो. नायलॉनची टिकाऊपणा आणि लवचिकता यामुळे त्याची मागणी जास्त आहे.

ई) कागद.

कागदाचा उपयोग वह्या, पुस्तके, वर्तमानपत्रे, आणि पुठ्ठे बनवण्यासाठी होतो. टिश्यू पेपर, कागदी पिशव्या, आणि कलाकुसरीच्या वस्तू तयार करण्यासाठीही कागद वापरला जातो. याशिवाय, कागदाचा उपयोग पॅकेजिंग, लेबल्स, आणि शैक्षणिक साहित्यासाठी होतो. कागदाच्या विविध प्रकारांमुळे त्याचा वापर दैनंदिन जीवनात सर्वत्र आहे.

उ) रबर.

रबराचा उपयोग वाहनांचे टायर, खोडरबर, आणि रबराचे चेंडू बनवण्यासाठी होतो. याशिवाय, रबरापासून खेळणी, पादत्राणे, आणि पाइप तयार केले जातात. व्हल्कनायझेशनमुळे रबर कठीण आणि टिकाऊ बनते, ज्यामुळे त्याचा उपयोग औद्योगिक आणि घरगुती वस्तूंमध्ये वाढतो. रबराची लवचिकता आणि जलरोधक गुणधर्म यामुळे त्याची मागणी आहे.

पदार्थ आपल्या वापरातील - प्रश्न ४: कागदनिर्मिती

प्रश्न ४: कागदनिर्मिती कशी केली जाते?

कागदनिर्मिती कशी केली जाते?

कागदनिर्मितीसाठी सुचीपर्णी वृक्षांचे लाकूड वापरले जाते. लाकडाच्या ओंडक्यांची साल काढून त्याचे बारीक तुकडे केले जातात आणि रसायनांमध्ये भिजवले जातात. या तुकड्यांपासून रंगद्रव्ये टाकून लगदा तयार केला जातो, जो रोलर्सद्वारे पातळ लाटला जातो. हा लगदा कोरडा करून कापला आणि गुंडाळला जातो, ज्यामुळे कागद तयार होतो.

पदार्थ आपल्या वापरातील - प्रश्न ५: कारणे लिहा

प्रश्न ५: खालील प्रश्नांची कारणे लिहा

अ) उन्हाळ्यात सुती कपडे का वापरावेत?

उन्हाळ्यात सुती कपडे वापरावेत कारण ते नैसर्गिक धाग्यांपासून बनलेले असतात आणि घाम सहज शोषून घेतात, ज्यामुळे शरीर कोरडे आणि थंड राहते. सुती कपडे हलके आणि हवेशीर असतात, जे उष्णतेत आरामदायक वाटतात. कृत्रिम धाग्यांपासून बनलेले कपडे घाम शोषत नाहीत आणि उष्णता वाढवतात. यामुळे सुती कपडे उन्हाळ्यासाठी आदर्श आहेत.

आ) पदार्थांचा वापर करताना काटकसर का करावी?

पदार्थांचा वापर करताना काटकसर करावी कारण नैसर्गिक संसाधने मर्यादित आहेत आणि त्यांचा अतिवापर केल्यास साठे संपुष्टात येऊ शकतात. पदार्थांवर प्रक्रिया करताना पर्यावरणाला हानी पोहोचवणारे प्रदूषक निर्माण होतात. काटकसर केल्याने संसाधनांचा टिकाऊ वापर होतो आणि पर्यावरणाचे रक्षण होते. उदाहरणार्थ, कागदाचा पुनर्वापर केल्याने वृक्षतोड कमी होते.

इ) कागद वाचवणे काळाची गरज का आहे?

कागद वाचवणे काळाची गरज आहे कारण कागदनिर्मितीसाठी मोठ्या प्रमाणात वृक्षतोड होते, ज्यामुळे निसर्गाचा समतोल बिघडतो. वृक्षतोड कमी केल्याने पर्यावरणाचे रक्षण होते आणि जैवविविधता टिकते. कागदाचा पुनर्वापर आणि कमी वापर केल्याने संसाधनांची बचत होते. याशिवाय, कागदनिर्मिती प्रक्रियेत रसायने आणि ऊर्जा वापरली जाते, जी कमी करणे आवश्यक आहे.

ई) मानवनिर्मित पदार्थांना जास्त मागणी का आहे?

मानवनिर्मित पदार्थांना जास्त मागणी आहे कारण ते स्वस्त, टिकाऊ, आणि सहज उपलब्ध असतात. नैसर्गिक पदार्थांपेक्षा त्यांच्यावर प्रक्रिया करून विविध उपयोगांसाठी योग्य बनवले जाते, जसे की नायलॉन आणि प्लास्टिक. हे पदार्थ कमी खर्चात मोठ्या प्रमाणात तयार होतात, ज्यामुळे औद्योगिक आणि दैनंदिन वापरात त्यांची लोकप्रियता वाढते. उदाहरणार्थ, नायलॉनचे कपडे आणि प्लास्टिकच्या वस्तू सर्वत्र वापरल्या जातात.

उ) कृथित मृदा हा नैसर्गिक पदार्थ का आहे?

कृथित मृदा हा नैसर्गिक पदार्थ आहे कारण ती सूक्ष्मजीवांद्वारे कुजलेल्या सेंद्रिय पदार्थांपासून नैसर्गिक प्रक्रियेद्वारे तयार होते. वनस्पती आणि प्राण्यांचे अवशेष विघटित होऊन मातीमध्ये मिसळतात, ज्यामुळे मृदा सुपीक होते. ही प्रक्रिया मानवी हस्तक्षेपाशिवाय निसर्गात घडते. यामुळे कृथित मृदा शेतीसाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे.

पदार्थ आपल्या वापरातील - प्रश्न ६: कसे मिळवतात?

प्रश्न ६: खालील पदार्थ निसर्गातून कसे मिळवतात?

अ) लाख हा पदार्थ निसर्गातून कसा मिळवतात?

लाख हा पदार्थ लाखेच्या किड्यांपासून मिळतो, जी पिंपळ, वड, आणि खैर यांसारख्या वृक्षांवर आढळते. ही सूक्ष्म कीड वृक्षांचा रस शोषताना संरक्षणासाठी तोंडातून लाळ सोडते, जी कठीण होऊन लाख बनते. ही लाख गोळा करून रंग, व्हार्निश, आणि सौंदर्यप्रसाधनांसाठी वापरली जाते. लाखेची शेती भारतासारख्या देशांमध्ये मोठ्या प्रमाणात केली जाते.

आ) मोती हे रत्न कसे मिळवतात?

मोती शिंपल्यांमधून नैसर्गिकरित्या किंवा कृत्रिमरित्या मिळवले जाते. नैसर्गिकरित्या, शिंपल्यात परकीय कण शिरल्यावर शिंपला त्याच्याभोवती मोत्याचा थर बनवतो, ज्यामुळे मोती तयार होतो. कृत्रिमरित्या, पर्ल ऑयस्टर शिंपल्यात कण टाकून प्रयोगशाळेत मोती तयार केले जातात. हे मोती दागिन्यांसाठी वापरले जातात आणि त्यांची मागणी जगभर आहे.

पदार्थ आपल्या वापरातील - FAQ आणि शेअरिंग

FAQ आणि शेअरिंग

मुलांनो, हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करा. त्यांनाही अभ्यास करताना मदत होईल.

हा स्वाध्याय तुमच्या मित्रांसोबत WhatsApp, Facebook, किंवा ईमेलद्वारे शेअर करा. स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास खाली कमेंट करून सांगा!

स्वाध्यायाची माहिती आवडल्यास आम्हाला कमेंट करून सांगा.

आपल्या अभिप्रायाने आम्हाला प्रोत्साहन मिळेल. खालील कमेंट विभागात आपले विचार लिहा!